Ikraaan: ‘Je kan pas echt vooruit als je jezelf hebt gecreëerd’

“Ik ben blij dat ik ondanks mijn mentale kwetsbaarheid altijd authentiek ben geweest,” zegt Ikraaan trots bij de release van haar fraaie nieuwe album Schemerlicht, dat ze deze week voorstelt in de Botanique. Tussen alle turbulenties schemert er hoop aan de horizon en in het palet van de Brusselse artieste: “Ik own mezelf in al mijn brokenness.”

Soms heb ik het gevoel dat ik in The Hunger Games zit,” zegt Ikraaan – voluit Ikraan Mohamed Haji – in het midden van ons gesprek, naar aanleiding van een moeizame, maar kordate resurrectie. “Je krijgt een medaille als je geïnterviewd wordt of voor een volle AB mag spelen. 'Proficiat, je hebt het overleefd,' klinkt het dan. Ik kan leven met de pijn omdat ik aan het helen ben. Maar vele anderen niet, omdat ze niet beter weten, of omdat ze geen tijd hebben om boeken te lezen en eindeloos te reflecteren over hoe ze eruit kunnen raken.”

Na opnieuw twee lastige jaren klinkt er nog wat kwaadheid in het betoog van de 26-jarige zangeres, songwriter en voormalige Nieuwe Lichting-finaliste, die haar psychische leed blendde met Nederlandstalige teksten en dansbare soul trap. Er blijft ook twijfel of een persoonlijke overwinning op haar trauma zoveel zoden aan de dijk zet. Maar op de acht nieuwe nummers van Schemerlicht wil ze alvast de boosheid, die haar eerste langspeler tekende, naar de achtergrond verdringen. De muziek, met hier en daar ook enkele zangpartijen in het Somalisch, klinkt aanstekelijker. Met het titelnummer producete ze een eerste track zelf. Live laat ze zich dan weer begeleiden door een trio ervaren muzikanten met Frans-Afrikaanse wortels, die aansluiten bij haar nood aan verbinding en een hervonden levenslust.

Helend hart

Het wat lichtvoetigere geluid compenseert de nog steeds bijzonder persoonlijke teksten, waarin ze de pijn niet verdooft, maar recht in de ogen kijkt. Als kind van Somalische ouders die de burgeroorlog in hun thuisland ontvluchtten en zelf hun trauma's meesleepten, heeft ze de hel overleefd, zegt ze. “Nu kan ik hen vergeven en besef ik beter dat ze het zelf ook heel moeilijk hadden. Ze kregen geen kansen en leefden op automatische piloot. Trauma was hun meegegeven in hun DNA. Daar kwam de burgeroorlog bovenop, én de aankomst in een nieuw land, waar ze evenmin geliefd waren en niets begrepen, ook zichzelf niet.”

Het zou de voedingsbodem worden voor een traumatische jeugd met veel geweld, die Ikraaan ook al op de ep Happy pill en debuutalbum Geestelijke gezondheidszorg (2022) probeerde te verwerken. Alleen moest ze zich toen nog van een alter ego bedienen om haar gevoelens onder woorden te brengen. “Fijn dat het je is opgevallen,” zegt ze, meteen doorverwijzend naar het liefdesliedje 'Je heelt me'. “Ik heb echt het gevoel dat mijn hart nu aan het helen is. Ik ben niet langer aan het vechten tegen mezelf. Ik heb mezelf leren accepteren. Mijn vroegere alter ego De Clown wilde de wereld controleren, zodat mijn omgeving veilig zou zijn. Nu maak ik haar zelf veilig.”

Als reactie op die toxische familiedynamiek heeft ze veel moeten ontleren. “Door over trauma te lezen en podcasts te beluisteren heb ik geprobeerd opnieuw mens te zijn. Zonder die kennis zou ik in de psychiatrie zijn beland of op straat, in de prostitutie of de mensenhandel, of misschien had ik wel zelfmoord gepleegd. Gelukkig waren er mijn muziek en een heldere geest. Ik weet waar ik had kunnen eindigen. Daar gaat 'Zie dat je wegkomt' over: probeer kracht te vinden in jezelf, besef dat je kan winnen met een sterke wil en door te investeren in kennis. Het is niet omdat de generaties voor ons het anders hebben gedaan en hun gewoontes opleggen omdat zij zich daar veilig bij voelen, dat jij daarin moet meegaan. Integendeel. Schep jezelf. Doe aan zelfactualisering. Je kan pas echt vooruit als je jezelf hebt gecreëerd.”

Innerlijk kind

Een extra uitdaging voor Ikraaan was dat ze het lastig vond om aansluiting te vinden bij de buitenwereld. Die leek vaak even boos. “Ik probeerde met mijn muziek ergens te raken, maar dat liep niet altijd even vlot. Ik blijf het moeilijk vinden om te navigeren in een wereld waarin ik mezelf moet verkopen.” Haar nieuwe album werd in eigen beheer opgenomen. De independent spirit ligt haar, maar vermoeit haar ook. Na de release van Geestelijke gezondheidszorg wilde ze even niet meer onder de mensen zijn en keerde ze naar binnen. Nu steekt ze haar hand opnieuw uit naar de buitenwereld, én naar haar innerlijke kind, dat opnieuw kan genieten van muziekmaken zonder dat het aanvoelt als een job. Ikraaan neemt haar smartphone en leest een stukje voor uit haar nog te verschijnen autobiografie: “Als jonge vrouw besef ik al te goed dat we volwassen kinderen zijn, op zoek naar affectie, aandacht, admiratie en connectie. Met verleidende blikken hopen we de harten van onze reuzen te stelen. Om dan vervolgens als volwassenen al onze winst en verlies op de buitenwereld te projecteren. Enigszins voor we onze winst en ons verlies grondig bestudeerd en afgelopen hebben. In hoeverre is de zwaarte van onze bagage waardeloos?”

“Snap je? Wij zien wat ons overkomt vaak als ongeluk. Het klopt dat al die erge dingen je nooit hadden mogen overkomen. Maar hebben we om 'waardig' te zijn echt eerst een succesverhaal nodig waarin verteld wordt dat we allerlei dingen moeten overwinnen? In mijn boek benadruk ik dat er leven is na het trauma en de complete vernedering. Ik kreeg vroeger constant te horen dat ik niets waard was en nooit iets zou bereiken. Ik heb nooit mogen zijn wie ik wou zijn, maar ben toch blijven vechten om mezelf te kunnen zijn en de connectie met mezelf te vinden. Dat maakt dat ik sowieso gewonnen heb. Daarvoor heb ik geen gouden platen of uitverkochte zalen nodig. Het gaat soms nog slecht, maar dat betekent ook dat ik leef en niemands eigendom ben. Ik own mezelf in al mijn brokenness. Ik neem mijn schaduw er wel bij, als dat betekent dat ik mijn eigen richting kan bepalen.”

Twee jaar geleden kreeg de zangeres de diagnose ASS (autismespectrumstoornissen). “Ik kan urenlang focussen en creëren: muziek of schilderijen, het maakt niet uit. Soms voelt het alsof ik door alle bullshit heen kan kijken. Het probleem met neurotypische mensen is dat ze vaak hun creativiteit opgeven om toch maar ergens mee aan tafel te mogen schuiven en bij de groep te horen. Ik ben aan mijn eigen tafeltje gaan zitten. 'Wauw. Coole tafel! Had ik er ook maar eentje,' hoor ik nu af en toe. Maar iedereen kan zijn eigen tafel bouwen!”
“Autisme, zwart, vrouw …: welke labels je ook opgeplakt krijgt, het zijn allemaal boobytraps. Het brein van mensen met autisme neemt minder snel dingen aan. Ze zijn gevoeliger, kruipen sneller in hun emotie en overtreden zo een sociale norm, terwijl ze zich net authentieker gedragen.”

Ikraaan stelt Schemerlicht voor op 16/5 in de Botanique, botanique.be