Luanda Casella tackelt de Oresteia: ‘Griekse tragedies met veel moeite nog relevant'

In Elektra unbound kruist Luanda Casella een Griekse tragedie met komedie, social media, popcultuur, een talentenshow en YouTube-tutorials om een vormelijk uitdagend en inhoudelijk actueel verhaal te vertellen over onze online aandachtseconomie, alwetende algoritmes, toxische (artistieke) relaties en trauma-exploitatie.

In de Griekse tragedie Oresteia treurt Elektra de hele tijd. Haar vader Agamemnon dreigt haar zus Iphigeneia te vermoorden, waardoor haar moeder Klytaimnestra hem vermoordt en zij op haar beurt door Elektra’s broer Orestes wordt gedood. Maar Elektra zelf doet dus niet veel meer dan klagen.

Toch gaan in Elektra unbound drie acteurs middels een auditie voor een talentenjacht tot het uiterste om de rol van Elektra te krijgen van de toxische regisseur Lua – gespeeld door regisseur Luanda Casella – en haar assistent Lucius – gespeeld door Lucius Romeo-Fromm. Van dat vijftal personages blijkt er echter niemand echt gezond te functioneren.

“NTGent stelde aan een aantal makers de vraag om iets met een Griekse tragedie te doen,” zegt NTGent-huisartiest Luanda Casella. “Vermits ik toch graag sample en mix, wilde ik me er wel aan wagen. We benaderen de tragedie als een format, waarvoor je drie acteurs nodig hebt, een koor, en een soort van openbaring of goddelijke interventie. Die elementen zitten alle drie in Elektra unbound.”

Casella vond het met name interessant om de tekst voor dat koor te schrijven. “Omdat ik in mijn werk meestal gebruikmaak van tekstprojecties om rechtstreeks met het publiek te communiceren en een extra laag commentaar toe te voegen. Om het koor als verteller de auditie te laten begeleiden, haalde ik inspiratie uit het boek Psychopolitics van filosoof Byung-Chul Han. Hij schrijft dat social media de surveillancemaatschappij overbodig maken. Door het prijsgeven van onze privacy laten we onszelf controleren en uitbuiten in ruil voor een beetje aandacht. Naar analogie van het koor in de Griekse tragedie is het koor in onze voorstelling een alomtegenwoordige politieke stem, onzichtbaar maar alwetend, en sturend als een algoritme.”

De Grieken wisten het al

Zoals Casella in Short of lying (2018) het format van een TED Talk, in KillJoy Quiz (2020) het format van een quiz, en in Ferox tempus (2022) het format van een videospel binnenstebuiten keert, speelt ze hier dus met het format van een auditie voor een talentenshow. Casella: “Typisch daaraan is dat de mensen die daarvoor gecast worden een bepaald karaktertype toebedeeld krijgen, waar ze in de loop van het programma niet meer van kunnen loskomen. Als je ‘de Puerto Ricaan’ bent die veel van zijn moeder houdt, dan overdrijven ze dat aspect en blijft die associatie van het begin tot het eind van het programma aan je plakken. Dat past bij het personage van Elektra, die in de Oresteia ook heel eendimensionaal blijft. Zij is het product van een disfunctionele familie, die gerechtigheid probeert te krijgen door te doden. De vader vermoordt de zus, de moeder de vader, en de broer demoeder. Uiteindelijk blijft de broer gespaard, en over Elektra praat niemand meer. Zij is typisch het meisje zonder agency. Ze mag uitvoerig klagen, maar echt subversief zijn, zit er niet in.”

Spreken van een ‘feministische’ versie van deze tragedie vindt Casella evenwel nogal weinigzeggend. “Griekse tragedies zijn zo patriarchaal dat het sowieso een simpele oefening is om er een ‘feministische’ versie van te maken. Ook het idee dat de Grieken het allemaal al wisten en dat hun teksten altijd superrelevant zullen blijven, is behoorlijk overtrokken. Er zitten een aantal fundamentele zaken in, maar je moet erg veel moeite doen om zo’n tekst van 2.500 jaar oud relevant te maken voor onze totaal veranderde samenleving.”

Wel kunnen we spreken van een humoristische versie van de tragedie. “Het verdriet van Elektra wordt bijna komisch. Daarom hebben we ook veel theorie over camp (melodrama als komisch genre, red.) gelezen. Over hoe camp het leven of een emotie zo opblaast dat het tot een explosie komt.”

Ontwapenende lach

Waarom werkt komedie zo goed wanneer ze in de buurt komt van tragedie? “Zowel wanneer we lachen als wanneer iets ons raakt, stellen we ons open. Als verteltechniek speelt de tragikomedie daarop in. Komedie werkt goed wanneer we zelf ook een beetje lijden. Een komische overdrijving helpt de bron van een conflict te herkennen. Hoe meer ik met humor werk, hoe meer ik de kracht ervan voel om het over moeilijke dingen te hebben.”

In Elektra unbound zit dus een campy, tragikomische auditie voor een talentenjacht, maar ook een soort musical. Casella: “We zingen niet, maar de muziek is heel aanwezig. Pablo (Casella) componeerde voor de geprojecteerde tekst van het koor muziek die elke lettergreep volgt. Met kinetische typografie laten we die tekstprojectie synchroon met de compositie in beweging komen. Elk personage heeft ook een eigen herkenbaar leidmotief, dat bij zijn persoonlijkheid past.”

In de drie personages van de kandidaat-Elektra’s zit dus bewust niet veel evolutie. Maar ze putten wel enige eigenheid uit de popcultuur, social media, YouTube en het universum van influencers. “Elke acteur deed zelf onderzoek. Bavo (Buys) heeft veel interviews met junkies en kindsterren bekeken. Abigail (Gypens) focuste op de exploitatie en cultivering van schoonheid om aandacht te krijgen. Emma (Van Ammel) onderzocht fanfiction van fans die online eigen inhoud toevoegen aan bestaande succesvolle fictie.”

Luanda Casella’s Elektra unbound speelt op 27 en 28/3 in de KVS BOL, kvs.be