Buurtbewoners vragen stadslandbouw op terrein van 5 hectare in Berchem

Een burgercollectief vraagt al vijf jaar een stadslandbouwproject op het Hoogveld in Sint-Agatha-Berchem. Onderhandelingen met de eigenaar, het OCMW van Brussel, liggen stil sinds de vorige voorzitster, Karine Lalieux (PS) in oktober 2020 federaal minister werd. "Een landbouwterrein van deze omvang in de stad is een zeldzaamheid geworden", zegt de Berchemse landbouwer Raphaël Wathelet, die staat te trappelen om er groenten te telen.

Omwonenden van het Hoogveld, een groot hellend landbouwterrein van zowat 5 hectare in Sint-Agatha-Berchem, vragen al sinds 2016 om een professioneel stadslandbouwproject op het terrein, gecombineerd met volks- en schooltuintjes, bijenkorven, kippenhokken, en een park in de vochtige zone aan de onderkant van het terrein. Een beroepsschool uit de buurt die door een uitbreiding van de school geen akkers meer heeft, zou graag een halve hectare gebruiken voor haar tuinbouwopleiding.

Sinds het overlijden van boer Theo Hoogsteyns, die er koeien liet grazen, ligt het terrein bovendien braak. "Er loopt een buurtweg over het terrein die het nog eens extra beschermt tegen bebouwing. Buren gaan er wandelen, vaak met de hond, of trekken ernaartoe om stoom af te blazen. Ze roken er een joint bijvoorbeeld", beschrijft buurtbewoner Philippe Carbonnez, lid van het collectief Hoogveld dat in covidtijden veel meer potentieel ziet voor de site.

Dromen van pluktuin

"De gemeente is vragende partij om meer te doen met deze mooie groene ruimte", zegt schepen van Milieu en Klimaat Katia Van den Broucke (Groen). "Het past in de Good Food-strategie om de buurtbewoners te voorzien van lokale gezonde voeding, en tegelijk mensen tewerk te stellen."

Van den Broucke ging daarom na haar aanstelling onderhandelen met Karine Lalieux (PS), toenmalig voorzitster van het Brusselse OCMW, dat eigenaar is van het grootste deel van het Hoogveld. Voor de plannen rond stadslandbouw voorziet de schepen maximaal 3 hectare, de rest zou een wandelpark kunnen worden.

Landbouwer Raphaël Wathelet woont in Sint-Agatha-Berchem en mocht eerder een klein stukje van de terreinen huren om groenten op te telen, om de grond te testen. En die blijkt van uitstekende kwaliteit, laat hij weten. Voorlopig huurt hij noodgedwongen landbouwgrond in Overijse voor zijn groenten, maar hij hoopt snel een deel van het Hoogveld als pluktuin in te kunnen richten.

"Het kan een ontmoetingsplek worden voor de Berchemnaren. En de Molenbekenaren natuurlijk ook, want het perceel grenst aan Molenbeek." Het hele terrein is voor zijn kleinschalige groenteteelt echter te groot.

Van een door een projectontwikkelaar aangekondigd park van 6 hectare ter hoogte van het Hoogveld blijkt niets aan, zeggen alle betrokkenen. "Die zet momenteel appartementen neer naast het Hoogveld en heeft allicht zijn wensen voor waarheid genomen, maar nooit met ons gepraat", zegt Van den Broucke. "Er zijn ook helemaal geen plannen in die richting."

Toegangsweg

Het OCMW wil het Hoogveld niet verkopen, bleek wel uit de onderhandelingen. "Er was wel sprake van een mogelijke erfpacht aan de gemeente of aan Leefmilieu Brussel, dat de verschillende projecten op de site zou beheren", zegt Van den Broucke aan BRUZZ.

"De onderhandelingen waren eerder geblokkeerd geraakt omdat een gepland bouwproject op een stukje bouwgrond op de site afgekeurd werd uit veiligheidsoverwegingen. De brandweer zou niet voldoende toegang gehad hebben tot de gebouwen, en dus moest het plan kleinschaliger. Maar daardoor zou de bouwgrond van het OCMW serieus aan waarde verloren hebben."

Vanden Broucke stelde daarop een toegangsweg voor die doorlaatbaar zou zijn voor waterinsijpeling en begroeiing, en enkel gebruikt zou mogen worden door de hulpdiensten, waardoor het project toch zou kunnen doorgaan.

De onderhandelingen leken gunstig te evolueren, Leefmilieu Brussel was bereid die uitzondering in de groene zone toe te staan als in ruil een project met meerwaarde gecreëerd kon worden. "En toen, in de week van de cruciale vergadering (in oktober 2020, red.), werd Karine Lalieux federaal minister", legt Van den Broucke uit.

"Voor de nieuwe voorzitter van het OCMW, Khalid Zian (PS), had dit dossier niet de hoogste prioriteit. En dat begrijp ik volkomen, als je je in volle covidcrisis moet inwerken. Ik kan nu alleen hopen dat het dossier snel opnieuw wordt opgepakt."

'OCMW bestudeert dossier'

Bij het OCMW van de Stad Brussel bevestigt de woordvoerster dat "het dossier bestudeerd wordt". "Het zou gaan om een project van stadslandbouw, en socioprofessionele reïntegratie. We zijn dat aan het bekijken met het Gewest."

Over het bouwterrein aan de rand van het Hoogveld is nog geen akkoord gesloten met een immobiliënmaatschappij, zegt de woordvoerster nog.