Krimpende gronden door droogte? Brusselse situatie is complexer dan Vlaamse

Honderden Vlaamse huizen verzakken door te droge gronden. Kan dat in Brussel ook gebeuren?

In Vlaanderen zijn honderden en in de toekomst misschien wel duizenden huizen het slachtoffer van de droogte. Door de uitdrogende bodem krimpen klei- en leemgronden waardoor huizen die daarop gebouwd zijn verzakken of scheuren. Dat bleek afgelopen week uit een reportage van Pano.

Experts wijzen naar het veranderende klimaat, het Vlaamse waterbeleid en de verharding van de ondergrond als oorzaken. Maar ook het illegaal oppompen van grondwater en de nabijheid van bomen die vocht uit de grond onttrekken hebben een impact.

Stopt die impact aan de gewestgrenzen? BRUZZ contacteerde een viertal experts op het vlak van hydrologie, geotechniek en bouwkunde met de vraag of de Brusselse bodem ook gevoelig zou kunnen zijn voor die problemen. Wat blijkt: net zoals boven de grond, is de Brusselse realiteit ook onder het oppervlak zeer ingewikkeld.

Andere processen

Het stedelijke ondergrondse gestel van Brussel blijkt niet te vergelijken met de vooral voor landbouwdoeleinden gebruikte gronden in Vlaanderen. “In de Brusselse grond gebeuren misschien andere zaken die meer impact hebben op het grondwaterpeil dan een droge zomer,” zegt hydrologie en grondwater-expert professor Marijke Huysmans (VUB). “De stedelijke ondergrond is sowieso veel complexer. Er zijn bijvoorbeeld tunnels die drooggehouden moeten worden of bouwwerven waar grondwater moet worden weggepompt. Daardoor hebben natuurlijke processen veel minder impact.”

Gevarieerde gronden

Wanneer er bijvoorbeeld minder regenwater valt, heeft dat dus minder impact. Maar ook het grondtype is belangrijk. De huizen die verzakken in Vlaanderen, maar ook in bepaalde regio’s in Wallonië, bevinden zich over het algemeen op dikkere lagen klei- of leemgrond. “Je ziet echt bepaalde stroken in West- en Oost-Vlaanderen, maar ook in Limburg die daar gevoelig voor zijn,” aldus Huysmans.

Behalve de Zennevallei, heeft Brussel niet veel kleigrond. Er zijn wel delen met een smalle lemen deklaag. Maar Brussel kenmerkt zich vooral door een grondlaag met verschillende samenstelling. “Bijvoorbeeld in Sint-Gillis zijn door de eeuwen heen veel van de diepste dalen opgevuld met grond van de hoogste pieken om alles wat te egaliseren,” zegt specialist grondmechanica professor Pierre Gerard (ULB). “De samenstelling van de Brusselse grond is daardoor heel variërend.” Het maakt dat kwetsbare gronden vaak zijn afgedekt of vermengd met andere gronden.

Diepere funderingen

Tenslotte verschilt ook het type bebouwing in het Brusselse stedelijke weefsel danig van het Vlaamse platteland. “De beelden van verzakte woningen die ik gezien heb, waren over het algemeen vrijstaande, lage huizen,” aldus Gerard. “Brussel wordt gekenmerkt door hoogbouw. Hogere gebouwen hebben uiteraard diepere funderingen. Hoe dieper de fundering, hoe minder impact een verandering van het grondwaterpeil heeft.”

De andere grondwaterprocessen, gevarieerde ondergrond en diepere funderingen maken Brussel een minder groot risicogebied voor verzakkingen dan het Vlaamse en Waalse platteland. Geen van de experts had vooralsnog weet van verzakte of gescheurde gebouwen in Brussel door het te lage grondwaterpeil. “Al zou het altijd mogelijk zijn natuurlijk,” sluit Gerard niets uit. Voor het grootste risicogebied wijzen ze richting Sint-Jans-Molenbeek of Anderlecht en dan met name de delen die op de kleigronden van de Zennevallei gebouwd zijn.