‘Maak van gevangenis in Vorst een pedagogisch museum’

De Liga voor Mensenrechten en het Internationaal Observatorium voor Gevangenissen lanceren een petitie om de gevangenis van Berkendael in Vorst om te vormen tot een pedagogisch gevangenissenmuseum. “Het kan een plaats zijn die jong en oud aan het denken zet over detentie”, klinkt het.

In september volgend jaar verhuizen de gedetineerden in de drie Brusselse gevangenissen in Vorst en Sint-Gillis naar een gloednieuw complex in Haren met een capaciteit van 1.200 cellen. Intussen wordt er druk gespeculeerd over wat er met de negentiende eeuwse gevangenissen gaat gebeuren. Gesprekken tussen de Regie der Gebouwen, die eigenaar is van de site, en het Gewest zullen weldra opgestart worden.

Burgemeester van Sint-Gillis Charles Picqué (PS) liet al verstaan dat de ruimte van 3 hectare een opportuniteit is om aan een aantal “dringende noden” in zijn gemeente te voorzien. Concreet denkt hij dan aan een duizendtal woningen, schoolinfrastructuur en een nieuw stadspark in de redelijk dichte wijk. Ook de gemeente Vorst zou dat idee genegen zijn, al is een deel van de gevangenis op haar grondgebied beschermd.

Het toezichtcomité van de gevangenis van Vorst-Berkendael deed echter een andere suggestie. In haar eindrapport van 2020 werd geopperd om er een pedagogisch museum van te maken, naar het voorbeeld van een gelijkaardig project in Tongeren. Toen de gevangenis in de Limburgse stad in 2005 sloot, werd er ook tijdelijk een museum van gemaakt. In drie jaar tijd bezochten 300.000 mensen het onder begeleiding van ex-gedetineerden. In 2008 werd het opnieuw een gesloten centrum voor jonge delinquenten.

Sindsdien is er geen educatief gevangeniscentrum van die grootte-orde meer in ons land. “Getuigenissen over de positieve impact van zo'n bezoek stroomden binnen, vooral vanwege leraars en hun leerlingen”, herinnert het Vorstse toezichtcomité zich. “We onderstrepen het belang om het verleden te bewaren en ons te herinneren aan wat er binnen de muren van deze gevangenissen gebeurde en waarvan wij zelf de getuige waren gedurende vele jaren. We nodigen de politieke wereld uit om zoiets in Vorst te installeren.”

Het toezichtcomité, dat onder meer waakt over de toestand waarin de gedetineerden vastgehouden worden, krijgt in zijn oproep bijval van de Liga voor Mensenrechten. Die lanceerde een petitie om het idee op de politieke agenda te krijgen. “Omwille van zijn symbolische, historische en sociale waarde en door zijn architectuur, zou de gevangenis van Vorst zo een plaats van herinnering worden, een plaats die jong en oud aan het denken zet over detentie”, klinkt het.

Erfgoedwaarde

De Liga wijst er bijvoorbeeld op dat de gevangenis van Berkendael belangrijke erfgoedwaarde heeft. “Op wereldvlak is het een van de driehonderd negentiende-eeuwse gevangenissen, gebouwd volgens het Pennsylvania-systeem - het Amerikaanse model van de eerste cellulaire gevangenissen in de moderne tijd. Dat van Vorst, ontworpen in 1873 en geopend in 1910, is een van de meest sprekende voorbeelden van dit model.”

Later werd er ook een psychologische afdeling en een vrouwenafdeling geopend, wat de kandidatuur als museum volgens de initiatiefnemers alleen maar meer in de verf zet. De oproep van het toezichtcomité en de Liga voor Mensenrechten wordt ondersteund door de Belgische afdeling van het Internationaal Observatorium voor Gevangenissen. De petitie vind je hier.