Sint-Gillis tegen plannen voor Zuidwijk: 'Te veel kantoren, te weinig groen'

Sint-Gillis heeft het Richtplan van Aanleg (RPA) voor de zone rond het Zuidstation een ongunstig advies toegekend. Vooral het gebrek aan woonvoorzieningen en groene ruimte is de gemeente een doorn in het oog. "Het concept houdt geen rekening met de hedendaagse ontwikkelingen in de wijk."

De herinrichting van de Zuidwijk staat al sinds 2013 op de planning. De bedoeling was om de voornamelijk zakelijke wijk beter te verbinden met de binnenstad en haar een meer residentieel karakter te geven. In 2016 klopte de toenmalige regering de grootste lijnen af: er zouden meer torens en meer woningen komen, maar ook meer publieke ruimte. Het RPA Zuid eerder dit jaar goedgekeurd werd door de Brusselse regering is een voortzetting van het richtschema uit 2016. Een richtplan is een strategisch stedenbouwkundig plan en legt vast hoe een wijk moet evolueren.

Woonvriendelijk station

Volgens die plannen moet de Zuidwijk ingericht worden als “woonvriendelijk station”, waarbij de (inter)nationale bereikbaarheid van het Zuidstation dus verzekerd moet blijven. De Zuidwijk krijgt dan ook heel wat nieuwe woningen, 189.000 vierkante meter meer bepaald. Daarnaast komt er 44.000 vierkante meter ruimte voor allerhande lokale voorzieningen zoals scholen en crèches. Het nieuwe stadsvernieuwingscontract ‘rondom Zuid’, dat begin dit jaar is goedgekeurd, moet daar al een eerste aanzet voor geven.

Maar de gemeente Sint-Gillis houdt er een andere lezing op na. “Er wordt gestreefd naar een gelijke verdeling van woningen en kantoren, maar het is duidelijk dat dit richtplan is opgebouwd rond een bestaande vraag naar kantooroppervlakte,” klinkt het. “Dat zal leiden tot een verdichting en buitensporige bouwprofielen.”

Het schepencollege verwijst ook naar de impact van de coronacrisis, waardoor telewerk een blijver is en er minder kantoorruimte nodig is in Brussel. “Daar is in de opstelling van dit RPA geen rekening mee gehouden.”

Veel kantoren

Volgens Sint-Gillis wordt de vooruitgeschoven ‘fifty-fifty-verdeling’ kantoor- en woonruimte niet eens gehaald als alle projecten in het RPA worden uitgevoerd. “De kantooroppervlakte zou 50 tot 55 procent vertegenwoordigen en de huisvesting 30 tot 35 procent, met ook nog handel en horeca (10 procent), uitrustingen (5 procent) en productieactiviteiten (5 procent).” De gemeente somt nadien de reeks woonprojecten op. “Maar hiervan kunnen er slechts twee op middellange termijn gerealiseerd worden, voor een totale oppervlakte van 76.000 vierkante meter.”

Sint-Gillis merkt zo op dat het evenwicht tussen kantoorruimte en woongelegenheden verstoord wordt. “Want projecten zoals de kantoren van de NMBS (80.000 vierkante meter), Infrabel (38.000 vierkante meter) en Victor (56.000 vierkante meter) staan al in de steigers,” aldus de gemeente.

Die wijst er ook op dat er amper sociale huisvesting wordt voorzien. “Sociale woningen zijn broodnodig, gezien de wachtlijsten in Sint-Gillis en het precaire socio-economische profiel van de Zuidwijk. Daarom pleiten we voor een fasering, die prioriteit geeft aan sociale woningen.”

Ook op mobiliteitsvlak maakt de gemeente zich zorgen. Zo zou er een nieuw busstation komen aan het Grondwetplein, maar dat botst met de aanwezigheid van de Zuidmarkt. “Ook de andere ingrepen, zoals de fietsenstalling op de Europa-esplanade of de heraanleg van de Jamarlaan bijvoorbeeld, mogen niet leiden tot de teloorgang van de Zuidmarkt.” De gemeente wijst ook op het gevaar van de nieuwe bomen, die de esplanade komen. “Het moet nog blijken wat de gevolgen daarvan zijn voor de organisatie van de Zuidmarkt.”

De voorziene openbare ruimte, en dan vooral de recreatieve ruimtes, vertoont volgens Sint-Gillis ook hiaten, omdat de Zuidwijk zich verder zal verdichten en de ruimtes daarvoor te klein zijn. “Ze kunnen niet alle functies (openbaar vervoer, actieve vervoerswijzen, leveringen...) herbergen, maar kunnen ook niet gereduceerd worden tot functionele kanalen. Ze moeten ook aangenamer worden gemaakt. In de buurt van het Zuidstation kan dat niet allemaal worden gecombineerd. En de straten kunnen er ook niet worden uitgebreid.”

Te weinig groen

Het RPA Zuid voorziet slechts extra potentiële openbare ruimte in het verlengde van het Hortaplein, hekelt het schepencollege. “Het zou goed zijn om dat plein aan de kant van het Zuidstation te activeren door extra handelszaken in te richten die uitgeven op het Hortaplein”, klinkt het.

Wat de groene ruimte betreft, geeft de gemeente toe dat de Zuidwijk al over weinig groen beschikt. In het RPA wordt enkel bijkomend groen voorgesteld aan de oevers van de Zenne, ten zuiden van het treinstation. “Dat is volstrekt ontoereikend om aan de behoeften van de huidige en toekomstige bewoners te voldoen.”

Tot slot wijst Sint-Gillis er ook nog op dat er ontwrichting dreigt in de buurt door de vele werven bovenop de herinrichting van de openbare ruimte en het openbaar vervoer. “Dat komt bovenop de milieu-impact van dit plan,” staat in het ongunstige advies, verwijzend naar de duur en de koolstofvoetafdruk. “Maar ook de sloop van gebouwen van minder dan 25 jaar oud is een aberratie. In een tijd waarin we komaf moeten maken met wegwerpcultuur, vallen deze operaties niet te rechtvaardigen.”

Openbaar onderzoek

Het openbaar onderzoek van het RPA Zuid, dat de richtlijnen en ambities voor de ontwikkeling van het gebied rond het Zuidstation vastlegt, loopt nog tot en met 2 november. De gemeenten Vorst en Anderlecht gaven eerder een gunstig advies. Stadsorganisaties als IEB en Bral zijn het RPA Zuid eerder ongenegen.