VGC-gebouw bij Schuman staat al 25 jaar leeg

Het voormalige internaat is in handen van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) en wacht al 25 jaar op een nieuwe functie. Het ligt op een steenworp van het politieke hart van Europa en heeft een gebruiksoppervlakte van 1.050 vierkante meter. Afgelopen zomer kraakten enkele jongeren het gebouw.

De lege blikjes energiedrank liggen er nog als stille getuigen van de ongewenste gasten.
“Na bezoek van de politie hebben ze de brandblussers leeggespoten en alles kapotgeslagen wat ze konden vinden,” vertelt Linda Hebberecht, die tegenover het gebouw woont. Nu zijn de ramen dichtgetimmerd, maar voor haar is de maat vol: “Het gebouw begint echt een kanker in de straat te worden. We vrezen voor ongedierte en meer vandalisme.”

Asbest en koud water

Hebberecht is niet alleen gefrustreerd als buurtbewoonster. Ze is ook voorzitster van gemeenschapscentrum De Maalbeek, dat al jarenlang met plaatsgebrek kampt. “Normaal gezien zouden we onderdak krijgen in de Klok­torenstraat. Ons huidige gebouw was zogezegd een tijdelijke oplossing, maar die duurt nu wel al tien jaar,” vertelt Hebberecht.

Het voormalige internaat en GC De Maalbeek grenzen langs achter aan elkaar en de gebouwen zijn met elkaar verweven. De hele site ligt midden in een woonwijk en dateert van de jaren zeventig.
“Het sanitair van onze sportzaal dateert ook uit die periode,” vertelt Hebberecht. “Vorige winter zaten we zonder warm water en verwarming. Dat is gedeeltelijk opgelost, maar het blijft een oude installatie.” Het gebouw voldoet ook niet op het vlak van isolatie, de lokalen zijn onaangepast en de voorbouw bevat asbest.

Frank Van Dessel, hoofd van de 22 Nederlandstalige gemeenschapscentra in Brussel, is zich bewust van de opstapelende problemen. “Het gebouw van De Maalbeek is versleten,” concludeert hij. “We proberen alles zo goed mogelijk te onderhouden, maar op een bepaald moment lukt dat niet meer. In die situatie zitten we nu.”

Hoewel GC De Maalbeek dus dringend nood heeft aan een nieuwe locatie, staat het aanpalende gebouw al sinds 1994 te verkommeren. Het pand was aanvankelijk voorwerp van dispuut tussen de VGC en het gemeenschapsonderwijs. Beide meenden ze recht te hebben op het gebouw. In 2008 besliste de Raad van State in het voordeel van de VGC.

Na die beslissing klonk het bij de VGC dat het gebouw ‘tegen 2011 gebruiksklaar’ zou zijn voor gemeenschapscentrum De Maalbeek. Het gemaakte masterplan bleef echter dode letter onder Bruno De Lille (Groen), bevoegd minister tot 2014. Zijn opvolger Pascal Smet (One.brussels - SP.A) liet nieuwe studies maken, maar ook hij besliste niet over de toekomst van het gebouw. “Telkens als er verkiezingen zijn, zijn wij daar het slachtoffer van, want niemand durft de knoop door te hakken,” wijst Hebberecht de politici met de vinger.

Oplapwerk

“Het is tijd voor een moedige keuze,” zegt architect Ward Verbakel van Plusofficearchitects. “Door telkens enkel kleine ingrepen en oplapwerk te doen, krijg je een onbruikbaar gebouwencomplex.”
Verbakel coördineerde in 2016 de laatste in een hele reeks van studies in opdracht van de VGC. Die studie leverde drie concrete en becijferde scenario’s op. “Drie jaar later lijken we nog geen stap verder te staan,” reageert Verbakel.

“De VGC kan het voormalige internaat verkopen als woonproject of net behouden als strategische grond,” stelt Verbakel. De geschatte winst bij een verkoop als woon­ontwikkeling is 1,2 miljoen euro. Die opbrengst kan de VGC gebruiken om het huidige gebouw van De Maalbeek te renoveren of om een nieuwe locatie te zoeken voor het gemeenschapscentrum.

Als de grond van de Klok­torenstraat behouden blijft, kan De Maalbeek naar daar verhuizen. Dat scenario geeft de mogelijkheid een publieke groene oase te creëren, want de ruime tuin van het internaat sluit aan bij het groene dak van de sportzaal. Momenteel is de tuin niet toegankelijk voor de gewone Brusselaar.

Weigering Etterbeek

Een extra park voor Brussel zou mooi zijn, maar niet alle buurtbewoners staan daarom te springen. Ze geven aan dat ze het leegstaande gebouw schandalig vinden, maar ook dat ze vrezen voor meer drukte in de straat als het gebouw een functie krijgt.

Vorig jaar wilde de VGC als tussentijdse oplossing de benedenverdieping van het gebouw renoveren tot een paar kleine lokalen voor De Maalbeek. Het gemeenschapscentrum heeft momenteel geen vergaderlokalen of kleine polyvalente ruimtes.

De VGC vroeg voor die verbouwing een stedenbouwkundige vergunning aan bij de gemeente, maar Etterbeek weigerde. De precieze reden van de weigering is niet bekend, maar protest van buren speelde mogelijk een rol. De dienst stedenbouw van de gemeente Etterbeek reageerde echter niet op onze vragen.

“De VGC heeft een heel slecht moment gekozen voor die aanvraag: net voor de gemeenteraadsverkiezingen,” zegt Hebberecht. “De burgemeester van Etterbeek durfde geen standpunt in te nemen. Het feit dat ex-politicus Jean-Luc Robert (voormalig schepen in Etterbeek voor de FDF, red.) in de Kloktorenstraat woont, maakt het natuurlijk nog moeilijker. Hij was als eerste op de hoogte van het voorstel. Zo kon hij brieven ertegen posten bij zijn buren, nog voor wij de buurt konden informeren.” Robert was door vakantie niet bereikbaar voor commentaar.

Van Dessel van de VGC betreurt de weigering: “De reden ken ik niet. Ik hoor de geruchtenmolen wel draaien, maar daar zou ik liever geen uitspraken over doen. Ik wil vooral bij een nieuw project een goede samenwerking met de gemeente Etterbeek.”

Voorbeeldfunctie

De politieke verantwoordelijkheid voor een kwarteeuw leegstand ligt niet bij één persoon of instantie. In elk geval is het geen nieuw dossier op het bord van minister Pascal Smet. Hij is in de nieuwe Brusselse regering opnieuw bevoegd voor de gemeenschapscentra, net als in de vorige legislatuur. Tussen 2004 en 2009 was hij ook al bevoegd voor het patrimonium van de VGC.

Zijn woordvoerder, Mathias Dobbels, wijst op de studie van Verbakel onder het ministerschap van Smet en belooft “dat het project zal worden bekeken in het licht van het nieuwe investeringsplan”. Een timing kan hij niet geven. “Je moet ook de kans geven aan de nieuwe ploeg om haar projecten en prioriteiten te bepalen.”

Van Dessel hoopt alvast op daadkracht: “We hopen dat De Maalbeek in het nieuwe investeringsplan voor 2021-2025 wordt opgenomen. Dat is een politieke beslissing die we niet vanuit de administratie kunnen nemen.”

Indien er deze legislatuur een oplossing komt voor het leegstaande overheidsgebouw, dan zou de nieuwe Brusselse regering in elk geval een stukje van haar eigen regeerakkoord waarmaken. Daarin staat dat de overheden een voorbeeldfunctie moeten vervullen in de bestrijding van leegstand.

Dit is een artikel van productiehuis Sonderland, met de steun van het Vlaams Journalistiek Fonds.