Zuidstation: niet iedereen blij met nieuwe hoofdzetel NMBS

Een kantoorgebouw van 236 meter lang en 60 meter hoog. De nieuwe hoofdzetel van de NMBS op het Zuidstation wordt een van de grootste bouwprojecten van de komende jaren, zoals ook te zien is in de foto- en plannengalerij verder in dit stuk. Het openbaar onderzoek loopt en niet iedereen kan het project smaken.

Even terug in de tijd: De NMBS besliste enkele jaren geleden om al haar diensten te centraliseren in één gebouw. De site voor die nieuwe hoofdzetel werd een plek die een aantal voordelen combineert. De site van het huidige Zuidstation is immers bijzonder goed aangesloten op het openbaar vervoer, is eigendom van de NMBS én tienduizenden vierkante meters in de historische gebouwen staan nu al decennia leeg.

Het ontwerp dat het haalde was dat van OMA, Jaspers-Eyers en Assar, na een procedure waar ook de Brusselse bouwmeester bij betrokken was. De nieuwe zetel van de NMBS wordt geen grote kantoortoren, zoals eerder werd verwacht, maar met zijn 236 meter een lang en ondiep volume dat achter de historische gebouwen wordt gekleefd. Die historische gebouwen maken deel uit van de nieuwe hoofdzetel en leveren circa 40.000 van de in totaal 72.000 vierkante meter voor de hoofdzetel.

Ook de hoogte van het nieuwe hoofdkwartier is met zijn 60 meter – 19 meter hoger dan de huidige gebouwen aan de Fonsnylaan – vrij imposant. Sinds het winnende ontwerp bekend raakte, werd trouwens al één verdieping geschrapt, een evolutie die in tijden van telewerk niet meteen verrast.

De volgende beelden geven alvast een indruk van de omvang, het uitzicht en de functies van het nieuwe complex. De officiële simulatiebeelden tonen daarbij vaak een gebouw in lichte kleuren, die niet zoveel verschillen van die van de hemel. Een simulatiebeeld van tegenstanders in het rood benadrukt dan weer de hoogte van het nieuwe volume.

Heropleving Fonsnylaan

De bouw van het nieuwe volume past in een vastgoeddeal waarbij het consortium BESIX - BPC/BPI en Immobel de nieuwe zetel bouwen in ruil voor percelen die eigendom zijn van de NMBS, vooral aan de Anderlechtse zijde van het station.

De nieuwe hoofdzetel van de NMBS zal volgens de architecten ook bijdragen tot de heropleving van de Fonsnylaan. Die straat is vandaag een doodse strook ter hoogte van het leegstaande stationsgebouw. In de sokkel zullen in de toekomst een vijftal handelsruimtes komen. Bovendien wordt de middengang in het station doorgetrokken tot aan de Fonsnylaan, zodat de doorstroming tussen station en de omliggende wijk makkelijker wordt.

Ze pleiten ook voor een grondige heraanleg van de Fonsnylaan. Die is nog niet beslist, maar mogelijk wordt de laan eenrichtingsverkeer en verdwijnt ook een parkeerstrook, vernemen we. Op die manier zou in de smalle en drukke straat meer plaats vrijkomen voor een inrichting waarin leefbaarheid voorop staat.

In de historische gele baksteengebouwen komt ook een groot hotel met 230 kamers, in het deel dat meest richting Vorst ligt. Het openbaar onderzoek daarvoor is ondertussen achter de rug. Ondanks protest van de gemeente Sint-Gillis en van bewoners, kreeg het project een gunstig advies onder voorwaarden.

Het openbaar onderzoek voor de hoofdzetel zelf loopt nog, tot 14 december. Voor de fijnproevers: het uitgebreide dossier kan hier worden geraadpleegd.

Niet iedereen is echter enthousiast over het plan voor de hoofdzetel en de manier van werken. Zo hekelen buurtbewoners op sociale media de hoogte van het nieuwe gebouw. De historische gebouwen ogen uit de zijstraten vandaag al wat als een muur, vinden ze, en de nieuwe hoofdzetel maakt die indruk alleen maar sterker. Anderen wijzen dan weer op de impact die de grote werken zullen hebben op de wijk.

Ook stadsvereniging Arau heeft haar bedenkingen. “We begrijpen in de eerste plaats niet waarom men hier al een bouwvergunning voor vraagt, terwijl het stedenbouwkundig kader voor het gebied, het Richtplan van Aanleg (RPA) Zuid, helemaal nog niet goedgekeurd is,” legt directeur Marion Alecian uit. Ook Inter-environnement Bruxelles en het lokale collectief Midi moins Une zitten op die lijn.

“Verder vinden we het onlogisch dat hier opnieuw veel wordt bijgebouwd, terwijl op andere plekken in de wijk grootschalige afbraak zal volgen,” zegt Alecian. “Waarom proberen we de bestaande gebouwen in de wijk niet meer te behouden? Het hotel is ook overbodig, als je die ruimte gebruikt als kantoorruimte voor de NMBS, dan kon de hoofdzetel een stuk lager.”

Canyoneffect versterken

Die hoogte van de nieuwe zetel is dan ook niet naar de zin van Arau. “De straat heeft nu al veel van een canyon, de nieuwe hoofdzetel zal dat effect versterken.”

Los van het eigenlijke NMBS-project vindt Alecian ook dat het Gewest de kar voor het paard spant in de omgeving van het Zuidstation. “Er is in dat gebied een enorm probleem op het vlak van openbare ruimte. Er ontbreekt een groot park, je zit met de doodse zone onder de sporen (de quadrilatères, waar duizenden vierkante meters al decennialang leeg staan, red.). Die ruimtes verdienen prioriteit, terwijl de nadruk nu opnieuw op verhogen en verdichten ligt.”

Verduidelijking: verschillende lezers dachten dat het historische gele baksteen gebouw voor het nieuwe volume zou blijven leegstaan. Het maakt echter deel uit van de nieuwe hoofdzetel en levert meer dan de helft van de oppervlakte voor het toekomstige hoofdkwartier van de NMBS. Dat is ondertussen verduidelijkt in de tekst.