5G in de hoofdstad: voor- en tegenstanders in het debat lopen zich warm

Het Brussels parlement buigt zich binnenkort over 5G, het supersnelle internet. De Brusselse stralingsnormen liggen vandaag op 6 volt per meter. Ze zijn daarmee de strengste van het land en ze maken de uitrol van 5G nagenoeg onmogelijk. Versoepelen of niet, dat is de vraag. “Goed dat er eindelijk een maatschappelijk debat over komt,” zegt professor Guy Vandenbosch (KU Leuven).

5G is eigenlijk een containerbegrip,” legt professor Guy Vandenbosch van het departement Elektrotechniek uit. “Een mooie term voor iets dat vele ladingen dekt.” De term 5G moet begrepen worden als een netwerk van glasvezelkabels, satellieten en antennes, dat, door zijn nieuwe architectuur en hogere frequentie, de snelheid van het mobiele dataverkeer enorm zal kunnen opdrijven. 5G zal naar schatting tien keer sneller gaan dan 4G. Tegelijk wil men de latency – de reactietijd tussen uitzenden en ontvangen van het signaal – tot een minimum beperken. Voor de ontwikkeling van nieuwe digitale toepassingen als veilige zelfrijdende auto's of chirurgie op afstand is dat cruciaal.

Een groot voordeel aan 5G is verder dat het netwerk via software opgedeeld kan worden. Network slicing heet dat. Bedrijven zullen een afgescheiden deel kunnen gebruiken voor business-to-businesstoepassingen. Het kan ook voor nooddiensten een uitweg zijn om een uiterst performant en betrouwbaar communicatiekanaal te ontwikkelen.

Daartegenover staat dat de straling in de openbare ruimte zal toenemen. Er zijn veel meer antennes nodig. En dat roept meteen vragen op over de volksgezondheid. Vandenbosch: “Op zich verschilt de straling van 5G en 4G niet zoveel. Het gaat over een andere frequentie en amplitude, maar 5G komt wel boven op 2G, 3G en 4G. Dat maakt dat de totale straling zal toenemen.”

Bovendien willen ontwikkelaars in de toekomst nieuwe technologieën introduceren met 5G, waaronder Multiple Input and Multiple Output (Mimo), waarbij vele kleinere antennes gericht worden op de gebruiker, maar enkel als de smartphone aanstaat. Vandaag richten antennes zich in een taartschijf van 120 graden op alle smartphones, ook diegene die niet operationeel zijn. Mimo zal een sterkere maar veel gerichtere straling kennen.

Een andere techniek die aangekondigd wordt, is dataverkeer via millimeter-straling, een nog hogere frequentie. Daarmee zullen massale mobiele data kunnen worden doorgestuurd naar de eindgebruiker. Maar wat die nieuwe technologie met de gezondheid doen, is vandaag onbekend. Precies omdat de technieken nog maar in een experimenteel stadium staan en niet in het veld getest kunnen worden.
Voor Brussel is dat vandaag allemaal verre toekomst. Heel verre toekomst. De erg strenge stralings­normen in Brussel laten de uitrol van een performant 5G-netwerk niet toe. Zelfs het testen gebeurt vandaag alleen in Vlaanderen. En dat heeft met beslissingen uit het verleden te maken.

De vroegere federale normen lagen op 20 volt per meter. Toen bleek dat Brussel hier wetgevend in mocht optreden, zijn die, onder impuls van de partij Ecolo, naar 3 volt verlaagd. Later moest toenmalig minister Evelyne Huytebroeck (Ecolo) die naar 6 volt per meter optrekken, omdat de gsm-operatoren Brussel links dreigden te laten liggen. Voor de uitrol van 5G is minstens 14,5 volt per meter nodig. Maar eigenlijk zou die 40 volt per meter moeten bedragen. Ver boven de huidige norm.

Catch-22

Dat is vandaag een catch-22 voor Brussel. 5G valt internationaal niet tegen te houden. Er zijn al smart­phones op de markt met 5G en er is een ratrace aan de gang tussen de verschillende landen en continenten in de wereld. Ook in Vlaanderen zal 5G zonder veel problemen uitgerold kunnen worden.

Kan Brussel, hoofdstad van Europa, het zich dan permitteren om als een blinde vlek resoluut 5G af te wijzen en vast te houden aan de huidige norm van 6 volt? De discussie wordt vandaag op scherp gesteld, omdat de federale regering dit jaar de 5G-frequenties veilt. Er wordt met veel aandacht gekeken naar hoe het Brussels Gewest zich hier tegenover zal positioneren.

De Brusselse meerderheid van socialisten, groenen, Open VLD en Défi legt de zaak volgende week voor aan een gemengde commissie van burgers en parlementsleden. Die moet bekijken of en hoe de Brusselse normen aangepast kunnen worden. Het wordt een discussie waarbij de volksgezondheid moet afgewogen worden tegenover economische ontwikkeling en het internationale imago van Brussel.

Gevaren van straling

Een harde noot om kraken dus, zeker omdat er een stijgende bewustwording is over de mogelijke gevaren van straling op het menselijk lichaam. Tegenstanders van 5G voelen zich gesterkt door een open brief van 200 wetenschappers uit 37 landen die zich grote zorgen maken over de toegenomen straling, die met 5G nog zal toenemen. Ze wijzen op de verhoogde risico's op kanker en andere ziektes, en zijn ervan overtuigd dat met de toename van het aantal antennes in steden de volksgezondheid in gevaar kan komen.

Klopt dat ook? Voorstanders van 5G verwijzen vaak naar longitudinale onderzoeken waaruit blijkt dat er geen significante toename is van hersentumoren in de populatie, terwijl het gsm-gebruik in diezelfde periode enorm is toegenomen.

Voor dokter Jacques Vanderstraeten (ULB), zowat de enige gezondheidsexpert rond 5G in ons land, is de cruciale vraag of gsm-straling meer doet dan alleen opwarmen. “Er is heel solide onderzoek gevoerd in de VS dat in laboratorium toont dat ratten meer gezondheidsschade oplopen dan te verwachten is bij opwarming door de straling.” Veelvuldige blootstelling aan straling zou dus meer doen dan het lichaam wat opwarmen. Dat is in strijd met wat tot nog toe werd gedacht.

Dat onderzoek is later in twijfel getrokken door een aantal instellingen, maar Vanderstraeten vindt dat de conclusies standhouden. Hij wijst er ook op dat 5G tot erg hoge frequenties gaat. “Er is al aangetoond dat die golven minder diep in het lichaam gaan, maar wel met een hogere intensiteit.” Hij betreurt dat er, in België bijvoorbeeld, nauwelijks budgetten worden vrijgemaakt om verder onderzoek te doen.

Voor René Konings is er voldoende bewijs dat 5G de gezondheid niet in gevaar brengt. Hij is directeur van Agoria Brussel, dat onder meer de gsm-operatoren vertegenwoordigt, maar ook de hele techindustrie in Brussel. Hij vindt dat de hoofdstad het zich niet kan permitteren om op de rem te gaan staan. “De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert een norm van 40 volt per meter. Het wordt in de meeste landen van Europa toegepast. Waarom zou Brussel hier een uitzondering op willen zijn?”

De economische en maatschappelijke inzet voor Brussel is alvast enorm, schetst Konings. “We hebben berekend dat er in de hoofdstad 5.000 jobs kunnen bijkomen, alleen al met de ontwikkeling van 5G. Het BNP in ons land zal met 0,2 procent toenemen.” Konings vindt ook dat Brussel niet te lang meer mag wachten met beslissen. “De netwerkoperatoren zullen 800 miljoen euro op tafel leggen in de veiling voor de nieuwe frequenties voor 5G, zonder dat ze zeker zijn dat ze 5G in de hoofdstad zullen kunnen uitrollen. Dat is niet ernstig.”

Volgens Konings staat het imago van ons land op het spel. “Het lijkt wat op technofobie, terwijl digitalisering juist de toekomst is.” Hij verwijst naar het Brusselse regeerakkoord. “Het staat bol van woorden als digitalisering en met corona hebben we gezien hoe belangrijk mobiele data zijn geworden.”

Een van de grote problemen van 5G is dat de consument, geeks misschien uitgezonderd, vandaag het nut van dat supersnelle internet in de openbare ruimte niet meteen inziet. Dat beaamt ook professor Vandenbosch. “Hebben we die 5G wel nodig? Moeten we zelfrijdende auto's hebben? We moeten ervoor uitkijken dat 5G niet een soort van zelfvervullende voorspelling wordt.”

Anderzijds kunnen we er ook niet onderuit dat het mobiele dataverkeer enorm is toegenomen de laatste jaren. En dat in Brussel zelfs een verzadiging dreigt. Dat bleek onlangs uit een studie van het federale Belgisch Instituut voor postdiensten en telecommunicatie (BIPT). Zeker in de Vijfhoek en in de Europese wijk kunnen zich in de nabije toekomst problemen voordoen door overbelasting van het 4G-netwerk.

Maar hoeft het allemaal zo véél en zo snel? Moeten we allemaal volledige Netflix-series kunnen downloaden op de tram? Vandenbosch pleit voor matiging: “Ik hanteer zelf een hoge standaard van stralingshygiëne: ik bel weinig met de gsm, gebruik wifi om te telefoneren, omdat ik weet dat dat minder straling geeft. Weet u trouwens wie het meest gezondheidsrisico's lopen? Journalisten en politici. Die bellen constant.” Lang en veel bellen met een gsm is veel ongezonder dan de straling door de antennes.

Een andere oplossing zou kunnen bestaan in het uitfaseren van 2G en 3G. Die netwerken zullen sowieso worden opgeslorpt door 4G en 5G. Agoria schat dat dat pas over 5 à 8 jaar zal kunnen. Nog tien procent van de consumenten gebruikt 2G, en er zijn heel wat B2B-toepassingen die nog gebruikmaken van 2G, of zelfs oudere netwerken. Denk aan het Astrid-netwerk van de Brusselse politie, of de auto's van Cambio.

Hoe moet het nu verder? Vandenbosch: “Mijn droom is dat we hier een rustig maatschappelijk debat over kunnen voeren. Weg van de polarisering. 4G is ingevoerd door de operatoren zonder dat er een haan naar kraaide. Terwijl we wel degelijk niet weten wat de gevolgen voor de volksgezondheid zijn op heel lange termijn.” Hij pleit voor het Alata-principe. Een straling die As low as technically achievable is. “5G zal inderdaad een technologische ontwikkeling veroorzaken. Dat hoeven we niet tegen te houden. Ik ben ervan overtuigd dat er een middenweg te vinden is tussen de voorstanders van ongebreideld dataverkeer en zij die zich volledig van straling willen afsluiten.”

Het is nu aan het Brussels parlement om die middenweg te vinden.