Ex-agent Filip overleefde zelf een mesaanval: ‘Nog steeds paniekaanvallen'

De mesaanval die politieagent Thomas Monjoie (29) donderdag fataal werd, is geen alleenstaand feit. Ook gepensioneerd politie-inspecteur Filip De Pauw (65) en zijn vrouw Kasia Marcq (38) werden in 2016 het slachtoffer van een mesaanval door een moslimextremist. “Ik heb dagelijks tientallen paniekaanvallen.”

Donderdagavond belaagde Yassine M. (32) twee patrouillerende politieagenten in de Aarschotstraat met een mes. Een van de agenten, Thomas Monjoie (29), overleefde de steekpartij niet. Zijn collega Jason P. raakte gewond. De dader was gekend bij het OCAD, het Belgische overheidsorgaan voor terrorisme en extremisme, en had die dag nog in het politiekantoor zijn haat tegenover de politie verklaard.

Bij Filip De Pauw (65) en zijn vrouw Kasia Marcq (38) kwam het nieuws hard binnen. Allebei werkten ze bij de politiezone Brussel-Noord en maakten zes jaar geleden tijdens een patrouille aan het Paul Brien-ziekenhuis in Schaarbeek iets gelijkaardigs mee. Hicham Diop, een ex-bokser die geradicaliseerd was door terreurorganisatie IS, viel De Pauw vanuit een haag in de rug aan. Hij gaf hem zestien messteken in de hals en viel Marcq aan tot ze bewusteloos was. De dader werd uiteindelijk overmeesterd door een andere patrouille, die hem in het been neerschoot. Afgelopen juni kwam Diop vervroegd vrij uit de gevangenis.

BRUZZ: Hoe heeft u het nieuws ervaren?
De Pauw: “Dat viel ons heel zwaar, vooral toen we de gelijkenissen zagen met ons verhaal. Wij hebben de aanval gelukkig wel overleefd, onze collega Thomas kan het niet meer navertellen. Voor mijn vrouw is het sowieso al moeilijk om over onze aanval te praten, maar nu zeker niet. (Marcq wilde niet aanwezig zijn bij het interview, red.)”

Welke gelijkenissen zijn er tussen de incidenten?
De Pauw: “Beide daders zijn moslimextremisten die in de gevangenis hebben gezeten en die een aanval uit haat jegens de politie pleegden. Allebei gingen ze met een mes te werk om een agent te doden, omdat IS dat zo opdraagt. Politieagenten dragen kogelvrije vesten, maar de halsslagader is niet beschermd.”

Hoe verliep de periode na jullie aanval?
De Pauw: “Zowel ik als mijn echtgenote lijden aan het posttraumatisch stresssyndroom (PTSS). Bij de aanval zijn de zenuwwortels in mijn hals geraakt, dus heb ik dagelijks pijn en moet ik morfine- en slaapmiddelen nemen. Na het incident zijn we een jaar thuis gebleven, nadien hebben we geprobeerd om terug te gaan werken. Voor Kasia was dat onmogelijk: als zij twee dagen werkte, had ze drie dagen migraineaanvallen. Ze werd werkonbekwaam verklaard. Ik ben tot aan mijn pensioen, twee weken geleden, bij de politiezone Brussel-Noord blijven werken.”

Komt agressie tegenover de politie vaker voor?
De Pauw: “Ja. Ik heb de indruk dat het respect tegenover agenten de laatste dertig jaar verdwenen is. Als wij dertig jaar geleden naar een identiteitskaart vroegen, kregen wij die meteen. Nu is het een opgave om dat zonder weerspannigheid te krijgen. Dat begint vaak met verbale agressie, maar dat wordt ook fysiek. Wij krijgen ook geregeld te maken met doodsbedreigingen. De ‘verrassingsaanvallen’, zoals ons incident of dat van Thomas, komen vaak in de media. Daar zijn de motieven vaak dezelfde: een geradicaliseerde achtergrond en een haat tegenover de politie.”

Kunnen zulke extremistische aanvallen vermeden worden?
De Pauw: “Beide daders waren gekend bij het OCAD. Daarnaast hadden zij al een gevangenisstraf uitgezeten en hun haat tegenover de maatschappij uitgedrukt. De preventiedienst van de politie heeft geen toegang tot de informatie van de gerechtelijke politie, omdat die niet altijd gedeeld wordt. In het specifieke geval van Thomas wist de politie dus niet dat de man een mogelijk gevaar vormde, omdat het parket had verklaard dat dat niet zo was.”

Ligt het probleem bij de Aarschotstraat, of had zo’n incident overal kunnen gebeuren?
De Pauw: “Volgens mij had zo’n aanval ook op de Lambermontlaan of op het Rogierplein kunnen gebeuren. De dader was toevallig op het moment van de aanslag op die locatie.”

De politievakbond VSOA eist het ontslag van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD).
De Pauw: “Ik weet niet of dat een ontslag de organisatorische problemen zal oplossen. Het is nu ook niet het moment om over loonsonderhandelingen of loopbaanregelingen te spreken, omdat er een collega is gestorven. De minister kan zijn verantwoordelijkheid nemen zonder te moeten aftreden. Er zijn vooral niet genoeg budgetten om de politiemensen hun werk goed te laten uitvoeren, bijvoorbeeld omdat er niet genoeg personeel is om bepaalde zones onder controle te krijgen.”

Wat kan er beter?
De Pauw: “Persoonlijk vind ik het bijzonder dat iemand die door het OCAD gevolgd wordt, zulke feiten kan plegen. Daar moet toch iets grondig fout lopen. Het is heel onduidelijk hoe het OCAD-personeel te werk gaat. Daarnaast moeten gevangenen beter worden opgevolgd. Een straf moet een straf zijn. Als iemand tien jaar gevangenisstraf krijgt en na twee jaar wordt vrijgelaten zonder opvolging, is er een probleem.”

De dader die u aanviel werd veroordeeld tot vijftien jaar celstraf. Zit hij die uit?
De Pauw: “In juni dit jaar is hij vrijgekomen. Hij heeft maar zes jaar van zijn gevangenisstraf uitgezeten, terwijl hij minstens twaalf jaar moest blijven. Ik was ontzet toen ik dat te weten kwam. Hij is in het verleden al gekend voor wraakacties, dus ik ben bang dat ik de volgende op zijn lijst ben, omdat zijn moordpoging is mislukt.”

U voelt zich thuis niet veilig?
De Pauw: “Ik ben enorm achterdochtig. Ik voel me nergens meer veilig. In huis staan vijftien camera’s en in elke hoek heb ik een wapen verstopt. Vrienden of kennissen komen zelden nog op bezoek omdat ik bang ben dat de dader hier naartoe komt. Zelfs mijn kleinkinderen komen hier niet meer. Die achterdochtigheid komt door het PTSS, maar is niet het enige gevolg. Ik heb een kort lontje gekregen, wat in het politiewerk niet kon, omdat je daar alles onder controle moet houden. In het donker kan ik niet in de buurt van een haag komen, omdat de dader mij vanuit een haag aanviel. Dan krijg ik een spastische darm en angstaanvallen. Zo’n paniekaanval komt wel tien keer per dag voor.”

Worden jullie daarvoor behandeld?
De Pauw: “De politiezone Brussel-Noord heeft een stressteam dat bestaat uit twee psychologische begeleiders. Zij staan ter beschikking van de 1.000 personeelsleden. Na een grote interventie nemen zij contact op met de betrokkenen om hen te helpen. Wij worden nog wekelijks door een politiepsycholoog bezocht. Twee psychologen is helaas te weinig voor het personeel. Ik hoop dat er budgetten worden vrijgemaakt om de agenten de nodige hulpverlening te bieden, zodat zij hun werk goed kunnen blijven uitvoeren. Het probleem is vooral dat er in België weinig psychologen en psychiaters gespecialiseerd zijn in PTSS. Mijn vrouw en ik hebben gerichtere hulp nodig, maar die is er niet.”

Is uw indruk van Schaarbeek, of Brussel in het algemeen, veranderd na het incident?
De Pauw: “Die is niet veel veranderd. Het incident gebeurde toen ik mijn werk aan het uitoefenen was. In Schaarbeek en Brussel is dat sowieso al een uitdaging. Dat heb ik net altijd zo leuk gevonden aan mijn job: je werkt in een multiculturele samenleving en je leert mensen kennen waar je anders niet mee in aanraking komt. Na twintig jaar leerde ik dan ook dat ik een interventie moet aanpassen aan de persoon waarbij je langskomt. Tijdens een interventie van een Turks of Marokkaans gezin is het bijvoorbeeld belangrijk om aan te bellen en eerst met de vader van het gezin te spreken, in plaats van met een slotenmaker de deur open te maken. Dat vond ik zo interessant.”

Veranderde uw indruk op persoonlijk vlak wel?
De Pauw: “Ja. Ik vind het enorm moeilijk om naar Brussel te gaan. Mijn aanvaller was van Arabische afkomst en als ik mensen van die afkomst zie, maakt dat een angstreactie in mij los. In Brussel kom je hen veel vaker tegen. Ik wil mij daar niet aan blootstellen, omdat dat niet meer werkbaar is.”

Hoe vindt u toch nog rust na zo’n traumatische gebeurtenis?
De Pauw: “Mijn vrouw heeft meer de neiging om zich terug te trekken. Het is moeilijk om rust terug te vinden. Zelfs met mijn honden gaan wandelen, wat ontspannend zou moeten zijn, brengt stress met zich mee, omdat ik me onveilig voel. Zelf probeer ik zo actief mogelijk te blijven. Ik ga regelmatig jagen met een club. Jagen doe ik al van sinds ik kan lopen.”