Experts: ‘Maak van stadscentrum na corona een echte woonwijk'

Stadsonderzoeker Eric Corijn (VUB) en mobiliteitsexperte Cathy Macharis (VUB) hopen dat de beslissing van de Stad Brussel om van de vijfhoek een woonerf te maken een opstap kan zijn naar een blijvende versie. “Het zou dom zijn om na de crisis terug te keren naar de oude toestand. We moeten van deze situatie gebruik maken om de openbare ruimte definitief te heroriënteren.”

‘Never waste a good crisis’. Oud-premier van het Verenigd Koninkrijk Winston Churchill wist dat al vlak na de Tweede Wereldoorlog. En de gekende uitspraak is ook nu opnieuw van toepassing, tenminste als het van stadsonderzoeker Eric Corijn (VUB) en mobiliteitsexperte Cathy Macharis (VUB) afhangt. Zij juichen de omvorming van de Brusselse vijfhoek tot een woonerf toe en staan positief tegenover een autovrij Ter Kamerenbos tot en met het einde van de zomervakantie. Maar kunnen deze tijdelijke coronamaatregelen ook een definitief beslag krijgen?

‘Circulaire basiseconomie definitief lanceren’

“Het zou dom zijn om na de crisis terug te keren naar de oude toestand. We moeten van deze situatie gebruik maken om de openbare ruimte definitief te heroriënteren. Op basis van weloverwogen keuzes kan er zeker een vervolg gebreid worden aan de manier waarop de stadskern er de komende maanden zal uitzien. Dat houdt onder meer in dat de groene en blauwe assen met elkaar verbonden zullen moeten worden. Meer water en bomen dus in harmonie met elkaar als ecologische onderlegger van een autoluw Brussel”, aldus Corijn, die pleit om meteen van start te gaan met een vergroeningsoperatie van het huidige woonerf.

Om van de huidige radicale maatregelen het nieuwe normaal te maken, zal er volgens de geograaf bij de economische doorstart wel gradueel meer aandacht moeten gaan naar de lokale handel. “Het is mensen duidelijk geworden dat er voor dagelijkse behoeften geen eindeloze afstanden moeten worden afgelegd. Alles is meestal terug te vinden in de dichte nabijheid van een woonwijk. Die gedachte moet het leidmotief worden bij het opstellen van een relanceplan. Dat zal meer dan waarschijnlijk bestaan uit verschillende fases, maar het einddoel ervan moet altijd het (financieel) stimuleren van een circulaire basiseconomie zijn. Het is niet aan ons om multinationals uit het slop te trekken.”

Molenbeek

Woonerven met een autoluwe kern. In Anderlecht en Elsene scharen ze zich achter het initiatief, maar in Molenbeek schieten ze het idee af. Burgemeester Catherine Moureaux (PS) liet vorige week woensdag verstaan dat de gemeente niet over voldoende manschappen beschikt om het verbod op samenscholingen te handhaven.

“Ik vind dat Moureaux hier ongelijk heeft, maar dat hoeft niet te verbazen. Molenbeek is altijd al een voorstander geweest van de auto. Het gemeenteplein is daar een goed voorbeeld van. Dat is in theorie verboden terrein voor de auto, maar geparkeerde wagens bedekken er nog altijd zo goed als alle kasseien."

"Het standpunt van de burgemeester stemt trouwens niet overeen met wat we vandaag zien. Er zijn door de quarantaine sowieso een pak minder auto’s op de baan. De zone is uit zichzelf al autoluw geworden, waardoor er hoe dan ook controles moeten plaatsvinden op samenkomsten.”

Auto aan de rand van de stad

Sinds de wereldtentoonstelling van 1958 groeide Brussel gestaag uit tot een stad die onlosmakelijk verbonden is met de wagen. Daar verandering in brengen vergt het creëren van een draagvlak bij wie verknocht is aan zijn auto. Maar het vraagt ook voldoende overstapparkings aan de rand van de stad en een goed werkend openbaar vervoer.

"Dat laatste is er al, maar het wordt niet vanzelfsprekend om mensen na de crisis opnieuw allemaal samen veilig op bussen, metro’s en trams te krijgen. Om die stroom op gang te krijgen, zullen er voldoende voorzorgsmaatregelen genomen moeten worden. Het verplicht dragen van een mondmasker zal er daar misschien een van zijn”, legt Cathy Macharis uit.

Macharis benadrukt ook dat autoluwe zones een positieve impact hebben op het gebruik van duurzame vervoersmiddelen. “Sinds de centrale lanen zijn omgedoopt tot een voetgangerszone, daalde het aantal mensen die met de auto naar de stad komen met 12,5 procent. Hopelijk zet die trend zich in de toekomst met de uitvoering van het Good Move-plan verder door. In dat gewestelijk mobiliteitsplan zitten woonerven en autoluwe zones trouwens al langer vervat. Maar dankzij de coronacrisis is het mogelijk om, figuurlijk dan, het gaspedaal wat harder in te duwen. Dat laat zich ook voelen in de concentratie fijnstof die aanzienlijk verminderd is.”

Corijn deelt de wensen van zijn VUB-collega en haalt als extra motivatie het terugwinnen van de collectieve ruimte aan. “66 procent van het wegennet wordt vandaag ingenomen door voertuigen, en daarvan staat 80 procent gewoon stil. Dat is gigantisch. Het volume zal dus moeten afnemen, maar dan vooral bij mensen die buiten de stad wonen. Want van de Brusselaars zelf heeft slechts de helft een eigen auto. De meesten daarvan zijn wel hardleers en houden jammer genoeg vast aan de auto voor kleine verplaatsingen, terwijl ze daarvoor beter een ander vervoersmiddel zouden kiezen.”

Burgerbewegingen willen een groot woonerf

Ook de Brusselse burgerorganisaties laten hun stem horen in het debat rond de invoering van een woonerf. Onder meer stadsbewegingen BRAL en Filter Café Filtré staan honderd procent achter de maatregel en ook ook de groepen die waken over de belangen van de fietsers, zoals GRACQ en Critical Mass, zijn gewonnen voor het idee.

In een persbericht roepen ze op om de maatregel uit te breiden naar het volledige grondgebied van de hoofdstad. "Brussel heeft nood aan ruimte voor al haar gebruikers, vandaag meer dan ooit. Tijdens deze gezondheidscrisis hebben we nood aan straten en pleinen waar iedereen vrij kan bewegen, met de nodige veiligheid en afstand, en met respect voor elkaar", zo klink het.

De verenigingen willen het momentum aangrijpen om na de crisis vanuit het Good Move-plan een circulatieplan uit te denken. "Voeg ‘knips’ toe en richt eenrichtingsstraten in om een veilige en vlotte doorstroming te realiseren en doorgaand verkeer in de woonerven te vermijden."