BIG CITY. Zijn er veel spionnen in Brussel?

Behalve een diplomatieke hotspot blijkt Brussel sinds de Koude Oorlog ook een bolwerk van spionnen te zijn.

Dat Brussel een spionnennest is hoeft niet te verbazen. Er valt veel informatie te rapen bij de 143 internationale instellingen die er hun zetel hebben. Toen het hoofdkwartier van de NAVO in 1967 verhuisde van Parijs naar Brussel, maakten niet enkel militairen en diplomaten de overstap, ook spionnen vonden hun weg naar onze hoofdstad. Dat onderzocht journalist Kristof Clerix uitvoerig in zijn boek Spionage. Doelwit: Brussel. Zeker tijdens de Koude Oorlog werd er flink bespied. De Oost-Duitse inlichtingendienst Stasi had in Brussel 134 spionnen, veel meer dan de 45 agenten van de KGB of hun zeven Tsjechoslowaakse collega's.

Die waren niet verlegen om ook Belgische gezagsdragers te rekruteren. Zo zouden de Tsjechen geprobeerd hebben om voormalig Brussels burgemeester Freddy Thielemans in te lijven, toen die nog kabinetschef was van burgemeester Hervé Brouhon. Na verschillende ontmoetingen tussen 1986 en 1989 concludeerden de Tsjechoslowaakse spionnen evenwel dat Thielemans niet competent bleek voor de job. (Lees verder onder de foto)

Wel geschikt bevonden was Guy Binet, een kolonel bij de Belgische luchtmacht die midden jaren 1980 samenwerkte met de Russen. Met behulp van een aktetas met dubbele bodem, smokkelde hij geheime informatie uit de gebouwen van de Generale Staf van het Belgische leger.

Met 300 diplomatieke en consulaire missies, 26.000 diplomaten en tal van hoofdzetels van internationale bedrijven en instellingen op zijn grondgebied, blijft Brussel ook na de val van de Muur een belangrijk spionagedoelwit.

Zo troffen veiligheidsdiensten in 2003 vijf zwarte koffers aan in de muren van het Justus Lipsiusgebouw van de Europese Raad. De ingemetselde koffers bleken vol afluisterapparatuur te zitten.

Dekmantels

Hoeveel spionnen er precies rondlopen in onze stad is moeilijk te bepalen, maar schattingen van de Belgische staatsveiligheid spreken van enkele honderden. Die opereren allemaal onder de dekmantel van journalist, lobbyist, buitenlandse student of diplomaat.

Vooral dat laatste statuut is interessant, omdat diplomaten in principe onschendbaar zijn. In geval van spionage kan het gastland daarom nauwelijks anders dan de betrokkenen het land uit te zetten. Dat gebeurde in april 2022, toen België 21 Russische diplomaten persona non grata verklaarde. De antennes op hun ambassade dienen dus niet zomaar om tv te kijken. Tot de uitwijzing in 2022 zou één op de drie medewerkers op de Russische ambassade in Ukkel een inlichtingenofficier geweest zijn.

Ook andere inlichtingendiensten zijn actief in Brussel. Rwandese en Congolese geheime diensten volgen onder andere mogelijke politieke opposanten. En ook China heeft hier ogen en oren.

Daar waarschuwden de veiligheidsdiensten van de Europese Unie in 2019 nog voor. EU-­diplomaten werd toen gevraagd discreet te zijn in de cafés en restaurants van de Europese wijk. Vooral in een bekend steakrestaurant vlak bij het Berlaymontgebouw fileerde je best enkel je steak bearnaise.

• VOLGENDE KEER Wat is er zo bijzonder aan het Brugmann ziekenhuis?

Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier