Verborgen sportparels (4): stadion Ganzenvijver

Het stadion Ganzenvijver in Ukkel is een stadion vol primeurs: ooit werd hier de eerste Europese voetbalinterland gespeeld, en de elegante hoofdtribune is de eerste betonnen tribune die in Europa werd gebouwd. En bij Racing Club de Bruxelles, dat hier speelde, liggen dan weer de wortels van het wereldvoetbal.

In 2015 was het officieel: de wijk Diesdelle in Ukkel is de rijkste wijk van het Brussels Gewest. Het is niet onmiddellijk de plek waar je van verwacht dat één van de oudste en vooral belangrijkste voetbalstadions van het land en zelfs van Europa er verborgen ligt. Voetbal wordt niet meteen aangezien als een sport van de elite. In de belle époque, het begin van de 20e eeuw, lag dat anders. “Hier kwamen veel gegoede burgers naartoe. De bolhoeden stonden hier massaal langs de lijn,” zegt Kurt Deswert, auteur van het boek Aftrap in Brussel, dat de vele wonderlijke verhalen uit de Brusselse voetbalgeschiedenis bundelt.

De club die toen in dit stadion speelde, Racing Club de Bruxelles, kwam eerder in deze reeks al aan bod. Die club speelde immers later ook in het mythische Drie Lindenstadion. Toen waren de gloriedagen echter al achter de rug en luidde het megalomane stadion stilaan het verval van de club in. In de Ganzenvijver beleefde Racing pas écht zijn hoogdagen. De zes landstitels tussen 1897 en 1908 zijn daar het levende bewijs van.

Betonnen tribune
Van de grandeur van weleer blijft niet veel meer over, maar de statige hoofdtribune voert je wel meteen terug naar het begin van de 20e eeuw. De tribune is niet speciaal door haar grootte - er kunnen hooguit 800 toeschouwers in plaatsnemen - maar het is wel de eerste voetbaltribune op het Europese vasteland die met gewapend beton is gebouwd. Voordien zweerden de oorspronkelijke voetbalclubs bij houten tribunes. Heel Engeland, van Anfield Road in Liverpool tot Highbury in Londen, stond vol met iconische houten tribunes met een afhellend dak, ontworpen door de befaamde architect Archibald Leitch. En hoewel die houten constructies een esthetische meerwaarde hebben - er zijn nog heel wat liefhebbers van voetbalstadions voor wie dit soort tribunes een fetisj zijn - gingen ze gepaard met een zeker veiligheidsrisico. In 1902 stortte zo’n houten tribune in Ibrox Park in Glasgow neer tijdens een wedstrijd: meteen de eerste stadionramp in het voetbal, waarbij 25 mensen het leven lieten.

De Ganzenvijver is wereldsporterfgoed, vindt Kurt Deswert. En niet alleen door de tribune zelf: de Ganzenvijver is immers de plek waar de wereldvoetbalorganisatie FIFA haar wortels heeft. Dat verhaal begon op 1 mei 1904.

lees verder onder de foto

In de Ganzenvijver vond toen de allereerste voetbalinterland op het continent plaats: België tegen Frankrijk. De wedstrijd eindigde op 3-3, maar veel belangrijker is wat er achteraf gebeurde, in de zogenaamde ‘derde helft’. Racingsecretaris Louis Muhlinghaus kon op die dag zijn collega’s uit Frankrijk overtuigen van het belang van een wereldvoetbalbond. Enkele weken later, op 21 mei, werd de Fédération Internationale de Football Association (FIFA), boven de doopvont gehouden. Muhlinghaus was één van de stichtende leden en de eerste secretaris-generaal.

Jaren later, in 1954, zou Racing met Rodolphe Seeldrayers, ook de voorzitter van de FIFA leveren. “Eigenlijk zou de FIFA aan de Ganzenvijver een fraaie gedenkplaat voor de Brusselse FIFA-pioniers moeten plaatsen,” vindt Deswert.

Muilperen van de doelman
Na de Eerste Wereldoorlog ging het stilaan bergaf met Racing: titels pakken was er niet meer bij, Daring en Union waren nu de toonaangevende clubs in Brussel. Toch waren er nog redenen om naar de Ganzenvijver af te zakken. Doelman Jan De Bie was in de jaren twintig één van de populairste sportmannen van het land, na enkele vliegeniers en wielrenners. “Dat had met zijn spectaculaire stijl te maken,” legt Deswert uit. “Hij kwam héél ver uit, iets wat snel in onbruik was geraakt na de aanpassing van de regel die stelde dat doelmannen niet meer met de bal in de hand tot aan de eigen middenlijn mochten. En hij ging letterlijk de strijd aan met aanvallers van de tegenpartij. Die kregen regelmatig een paar muilperen te verduren.” De Bie is een inspiratiebron geweest voor andere keepers. “Latere nationale doelmannen, en concurrenten, zoals Jean Caudron en Arnold Badjou gingen regelmatig achter zijn doel postvatten om het metier van hem te leren.”

lees verder onder de foto

Van die roemrijke geschiedenis blijft niet veel meer over. Voetbalclub Racing bestaat niet meer, en de betonnen tribune is een stille getuige van een periode waarin alles wat rond Belgisch en internationaal voetbal gebeurde, in Ukkel leek te beginnen. Gelukkig staat het stadion niet leeg: Racing telde immers nog andere sporttakken, en met hockeyclub Racing Club de Bruxelles heeft één van de belangrijkste hockeyclubs van het land hier haar thuishaven. Zo krijgt het stadion toch nog een beetje de eer die het verdient.

Stadion Ganzenvijver

• Gebouwd tussen 1901 en 1903
• De eerste betonnen tribune van Europa
• Sinds 2009 beschermd als monument door het Brussels Gewest
• Voetbalclub Racing Club de Bruxelles pakte er zes landstitels

> BRUZZ gaat op zoek naar de mooiste verborgen sportparels in Brussel. Prachtige plaatsen waar sportgeschiedenis is geschreven en waar de tijd is blijven stilstaan. Soms is het bestaan ervan al lang vergeten, maar ze zijn nagenoeg intact gebleven. In de zomer te volgen in BRUZZ-magazine, online en elke dinsdag ook te zien in BRUZZ 24.