Abattoir overspoeld door illegale sigaretten: 'Verkoop neemt toe door hoge accijnzen'

Door sigaretten en tabak duurder te maken, zal de illegale sigarettenhandel toenemen. Dat vrezen de FOD Financiën en de douane. Ook Abattoir houdt de adem in, want de grootste markt van Brussel is al jaren hét walhalla voor verkopers van namaaksigaretten. "Marktkramers worden geregeld bedreigd en verplicht om sigaretten te helpen verstoppen."

“Een jaar of tien geleden telde ik misschien acht verkopers die hun smokkelwaar discreet aan de man brachten,” zucht Paul Thielemans van Abattoir N.V. terwijl hij over de natte kasseien naar de grote markthal stapt. “Tegenwoordig zijn ze met een stuk of tachtig, en ze zijn een pak agressiever dan vroeger.”

Een bezoek aan de zondagmarkt in Kuregem staaft het punt van Thielemans. Tussen het kopen van een prei en een selder door worden de sloffen illegale sigaretten bijna mee in je winkeltas gestopt. “Lastig,” zegt Thielemans tegen BRUZZ, dat over het fenomeen een uitgebreide televisiereportage maakte, deze week terug te vinden op de website. “Maar daar stopt het niet. Marktkramers worden geregeld bedreigd en verplicht om sigaretten te helpen verstoppen. Er zijn ook vechtpartijen tussen verkopers onderling, soms met messen en machetes.”

Welke sigaretten zijn illegaal?

Grosso modo worden illegale sigaretten opgedeeld in drie categorieën. Enerzijds heb je ‘gewone’ sigaretten die het land binnengesmokkeld worden zonder taksen te betalen. Daarnaast zijn er namaaksigaretten, op de markt gebracht door criminele organisaties met illegale fabrieken. Een derde categorie bestaat uit zogenaamde ‘cheap whites’ of ‘illicit whites’. Dat zijn legale, maar heel obscure sigarettenmerken geproduceerd in Rusland, Oost-Europa of Griekenland.

De douane strijdt dus op meerdere fronten. Enerzijds moet ze proberen illegale sigarettenfabrieken in België op te sporen en te ontmantelen, anderzijds houdt ze constant de grenzen in de gaten om te voorkomen dat legale (maar dus vaak obscure) tabaksmerken voet aan grond zetten in België.

“In 2023 hebben de diensten meer dan 317 miljoen illegale sigaretten in beslag genomen,” zegt Florence Angelici, de woordvoerder van de Belgische douane. Dat ligt in de lijn van de vorige jaren. “De laatste vijf jaar ontmantelen we ook telkens tussen de vier en de negen illegale fabrieken.”

Daarmee staat België trouwens op een bedenkelijke derde plaats van Europese landen waar zulke fabrieken het vaakst ontdekt worden, na Polen en Spanje.

Sigarettenenprobleem in Kuregem

Even terug naar Kuregem, want het abattoir zit duidelijk met een sigarettenprobleem. Eén dat alleen nog maar groter lijkt te gaan worden nu de federale regering de accijnzen op tabak en sigaretten heeft verhoogd op 1 januari.

Dat is ook de stelling van de FOD Financiën en de douane, die een “forse toename” verwachten. “Vroeger waren de meeste valse sigaretten die we vonden niet bestemd voor de Belgische markt,” zegt Angelici. “Ze werden bijna meteen geëxporteerd naar Frankrijk of Engeland, waar een pakje al langer duurder is dan bij ons.” De kans is groot dat een deel van die handel nu in België en Brussel blijft kleven.

Paul Van Der Meerssche, hoofd van de inspectiedienst van de FOD Volksgezondheid, noemt de prijsverhoging dan weer een “uitstekende zaak,” want hoe duurder de sigaretten “hoe minder mensen die roken.”

Maar als verstokte rokers naar de illegale sigaretten grijpen omdat de reguliere prijzen te hoog liggen, kan het probleem qua volksgezondheid misschien onbedoeld nog erger worden. Angelici van de douane wijst daarvoor op het eigenaardige gedrag van de arbeiders – vooral Oost-Europeanen – die in illegale sigarettenfabrieken werken. “Die roken namelijk hun eigen sigaretten niet. Dat toont aan dat namaaksigaretten nog ongezonder zijn dan normale.”

Illegale verkopers

Thielemans begrijpt de logica achter een prijsstijging, maar ziet die maatregel toch liever ingebed in een breder plan van aanpak. Mét oog voor de randfenomenen die ermee gepaard gaan. In de BRUZZ-reportage laat Thielemans het misschien niet zien, maar hij begint stilaan radeloos te worden van de “sigarettenmaffia” die zijn markt terroriseert. “De overgrote meerderheid van de verkopers van die namaaksigaretten zijn zelf ook illegaal in het land. Iedereen kent de straffeloosheid in België op dat vlak: nog voor de politie de administratie in orde heeft gebracht, staan ze al terug op onze markt met hun plastic zakken vol smokkelwaar.”

Abattoir en bij uitbreiding de hele Kuregemwijk kreunt volgens Thielemans onder de illegale sigarettenhandel. Ook in de Heyvaertstraat bijvoorbeeld werden al tabaksventers gespot. “Je kan wel inzetten op meer dialoog en samenwerking tussen de verschillende diensten en de bevolking. Maar zonder het aanpakken van de straffeloosheid, zie ik het nut daarvan niet in. Wat niet wil zeggen dat je het dan maar gewoon niet moet doen.”