Het Jubelpark na de 60.000 bezoekers: ‘Als we nu niet ingrijpen, zijn we het park kwijt’

Het wordt kiezen: ofwel wordt het Jubelpark een locatie voor evenementen, ofwel zetten we in op het park. En zelfs dan kan alleen een dringende mentaliteitswijziging de 200 jaar oude bomen nog redden. Zo luidt de niet mis te verstane boodschap van Leefmilieu Brussel, na het zoveelste evenement in het park. "Door alle voetgangers, fietsers en voertuigen, is de grond hier zodanig verdicht dat er geen leven meer in zit."

“De Brusselse parken, groene ruimten en speeltuinen zijn een ideaal kader voor evenementen,” is te lezen op de website van Stad Brussel. Maar niet meer voor lang, als we die groene ruimten blijven gebruiken zoals vandaag.

Het Brusselse groen krijgt namelijk heel wat te verduren. Jaarlijkse festivals, betogingen en dagelijks duizenden passanten en recreanten. Gisteren nog, vierden 60.000 mensen de nationale feestdag in het Jubelpark. Maar wat met ‘s lands openbaar groen? Richt ons huidig gebruik van Brussels groen geen onherroepelijke schade aan? Moeten we niet meer zorg aan de dag leggen voor onze stedelijke biodiversiteit?

Als het van Leefmilieu Brussel afhangt, moet er dringend een mentaliteitswijziging plaatsvinden om het Jubelpark van z’n ondergang te redden. “15 procent van de bomen zal hier de komende 15 jaar verdwijnen,” weet Eric Vandevelde, die als landschapsarchitect bij Leefmilieu Brussel de gewestelijke parken beheert.

Vooral de esdoorns in het Jubelpark zijn er intussen slecht aan toe. Her en der zijn dikke takken geknapt. “De bomen verkeren in stress en laten vanuit een overlevingsinstinct takken los,” legt Vandevelde uit. Oorzaak daarvan zijn de droogte en de verharding van de ondergrond.

“Door jarenlange passage van zowel voetgangers als fietsers en voertuigen, is de grond hier zodanig verdicht dat er geen leven meer in zit,” gaat de landschapsarchitect verder. Hij wil het probleem nu verhelpen door de paden in te perken, zodat de parkbezoekers en het verkeer verder van de bomen blijven. “Vooral het gewicht van de voertuigen en de dagelijkse wandelaars vormen een probleem dicht bij de wortels van de bomen.”

“Op het begaanbare gedeelte van het park, zouden we best ook de ondergrond wijzigen. Nu ligt er een grindpad uit kalk. Van zodra hier een voertuig passeert, maakt dat stofwolken die zich verderop afzetten en tot wel 60 centimeter diep in de bodem kunnen dringen en zo de bodem vervuilen.”

Meer openbare ruimte

Maar deze ingrepen zijn symptomatisch te noemen. Als structurele oplossing denkt Vandevelde aan meer openbare ruimte om de groene ruimte te kunnen vrijwaren.

Brussel mag dan wel voor de helft uit groene ruimten bestaan, slechts een fractie van de 8000 hectare groen situeert zich in het centrum van de stad. Door een gebrek aan openbare ruimte, kreunen die groene zones intussen onder de vele bezoekers uit de dichtbevolkte wijken errond.

“De parken die er zijn moeten beter worden beschermd,” pleit Vandevelde. “Daarnaast moet er kwalitatieve openbare ruimte komen waar evenementen kunnen plaatsvinden. Op die manier wordt de groene ruimte gevrijwaard en ontlasten we de bestaande parken.”

De keuze dringt zich op: “Ofwel houden we het Jubelpark als park, ofwel geven we ruimte aan evenementen,” is Vandevelde duidelijk. Dat is een politieke keuze, die er kortweg een is tussen een park met de grote bomen van vandaag of een plaats waar evenementen kunnen doorgaan. “Maar als we nu niet ingrijpen, zijn we het park kwijt,” waarschuwt Vandevelde. “Dit bouw je niet zomaar terug.”

Een niet mis te verstane boodschap aan de beleidsmakers die bevoegd zijn voor het park. En zo zijn er wel wat. Het Jubelpark is een gewestpark, dat beheerd wordt door Leefmilieu Brussel en eigendom is van de Redie der Gebouwen. Gemeentes Brussel-Stad en Etterbeek bepalen of er evenementen komen op hun deel van het park.

Mentaliteitswijziging nodig

Daarnaast moeten ook onze gedragspatronen in de groene ruimte veranderen. "Als je kijkt naar oude foto's van het park, zie je hoe de mensen hier flaneerden op de paden. Niemand die zich in het hoofd haalde om op de grasperken of dicht naast de bomen te wandelen,” vertelt Vandevelde terwijl een fietser een bocht afsnijdt en vrachtwagens ongestoord over de grasperken rijden.

Het wezenlijke probleem ligt bij de parkbezoeker zelf. “We moeten ons gedrag veranderen. We moeten terug, zoals vroeger met de bolhoed, door onze parken wandelen.” Dat betekent dat ook honden weer aan de leiband moeten. De impact van honden die hier al jarenlang over de grasperken lopen is zichtbaar in de verzanding van de grasvlaktes. “Over de jaren heen bekeken, is de impact van honden even erg als dat van evenementen,” aldus Vandevelde.

Het zijn onpopulaire maatregelen die de landschapsarchitect voorstelt, maar ze zijn broodnodig. “Het groen dat hier vandaag is, zal je nooit meer kunnen herbouwen.”

Waarom het zo belangrijk is om het Jubelpark te vrijwaren, toont onder meer onderstaande kaart van Leefmilieu Brussel. Daarop zijn de koelte-eilanden van de stad aangeduid. Hoe blauwer de zone, des te koeler. Rode tot donkerrode zones zijn erg warm. (Lees verder onder de kaart)

Het Jubelpark is, zoals het Warandepark binnen de Vijfhoek, het Josaphatpark in het noordoosten en het Elisabethpark in het westen, duidelijk een plaats waar Brusselaars verkoeling kunnen vinden bij warm weer.

Verder pleit Vandevelde ervoor om de parken ‘s nachts of in bepaalde periodes af te sluiten. “Dat gebeurt al in Parijs,” weet hij, maar “Brussel is Parijs niet. Hier moeten we eerst de mensen terug sensibiliseren.”

En daarvoor zijn veel meer parkwachters nodig, denken zowel Vandevelde als Serge Longin, die de evenementen coördineert voor Leefmilieu Brussel. “Met zes parkwachters in jogging, zullen we het probleem niet oplossen,” vat Longin het samen met een boutade.