Gevangenisdorp Haren officieel ingehuldigd, vanaf oktober eerste gedetineerden

De gevangenis van Haren werd vandaag officieel ingehuldigd, in aanwezigheid van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en staatssecretaris Mathieu Michel (MR), bevoegd voor de Regie der Gebouwen. Midden volgende maand zullen de eerste gedetineerden verwelkomd worden. "De gedetineerden zullen in verschillende gebouwen en leefeenheden verblijven die als het ware een dorp vormen," legt Van Quickenborne uit.

Voor minister van Justitie Vincent Van Quickenborne is die opening een "mijlpaal in de geschiedenis van justitie". "Dit gebouw is een vlaggenschip van de stille revolutie in ons gevangeniswezen," aldus Van Quickenborne. Deze nieuwe gevangenis moet de grote overbevolking van de Belgische gevangenissen verlichten, maar ook de detentieomstandigheden verbeteren én leiden tot betere recidivecijfers.

Dat recidivecijfer, van om en bij de 70 procent, is in ons land notoir slecht. Van Quickenborne aarzelde niet om de vinger op de wonde te leggen: "Er is te weinig begeleiding, de gevangenissen zijn te weinig menselijk en er is amper voorbereiding op reclassering." In Haren moet dat anders.

"De gedetineerden zullen in verschillende gebouwen en leefeenheden verblijven die als het ware een dorp vormen," legt Van Quickenborne uit. "In een leefeenheid zitten zowat dertig, qua profiel gelijkaardige, gedetineerden. Ze zullen er relatief vrij kunnen bewegen, moeten leren samenleven en zullen er gestimuleerd worden om samen te werken. Daarnaast is er het belang van een individueel detentieplan. Daarvoor werd een nieuwe functie ontwikkeld: naast de klassieke veiligheidsassistent komt er ook een detentiebegeleider die de gedetineerden als een coach zal begeleiden."

Recidivecijfer

Met die nieuwe aanpak, in een gevangenisgebouw van de 21e eeuw, zal de missie om het recidivecijfer naar beneden te krijgen "met brio vervuld worden", zei Van Quickenborne. "Deze nieuwe gevangenis is een toonbeeld van hoe zinvolle en kwalitatieve detentie mogelijk kan zijn. De gevangenis mag niet langer de leerschool van de criminaliteit zijn."

Gevangenisdirecteur Jurgen Van Poecke beklemtoonde daarom de kleinschaligheid die deze megagevangenis ook kenmerkt. De leefeenheden zullen maximaal 35 gedetineerden tellen, en functioneren relatief autonoom. Ook Van Poecke verwees naar de nieuwe functie die gecreëerd werd voor Haren. Deze detentiebegeleiders krijgen een extra training, onder andere op het vlak van groepsdynamiek.

"Zowel wat betreft infrastructuur als personeelsbeleid proberen we veel kleinschaligheid in deze gevangenis te pompen", zei Van Poecke. Op het vlak van infastructuur gebeurde dat onder meer door af te stappen van de klassieke stervorm. Het gebrek aan tralies en enkele andere details moeten leiden tot "een andere perceptie van detentie". Drie kwart van de gedetineerden krijgt een plaats in een leefeenheid met een (half)open regime. Van Quickenborne beklemtoont wel dat de aanpak streng blijft en dat veiligheid vooropgezet wordt.

Een opgemerkte gast was Stefaan De Clerck, stadsgenoot van Van Quickenborne, en als voormalig minister van Justitie betrokken bij de eerste versie van het masterplan 'Detentie en internering in humane omstandigheden', in 2008 al. Hij bezocht toen al het terrein van 15 hectare waar zich nu de gevangenis bevindt.

'Stadhuis' en binnenplein

Centraal op dat complex bevindt zich het 'stadhuis' van het zogenaamde gevangenisdorp. Dat geeft uit op een groot, centraal binnenplein. Het stadhuis omvat verschillende gemeenschappelijke functies zoals het onthaal- en bezoekcomplex, de sporthal, de front office en de strafuitvoeringsrechtbank.

Haren moet de sterk verouderde gevangenissen van Sint-Gillis, Vorst en Berkendael vervangen. Om de actuele overbevolking in de Belgische gevangenissen tegen te gaan, blijven drie cellenvleugels in de gevangenis van Sint-Gillis nog tot eind 2024 operationeel. De vrouwengevangenis in Berkendael wordt omgevormd tot een detentiehuis voor zo'n 60 kortgestraften.

De gevangenissite zal plaats bieden aan 1.190 gedetineerden. Midden volgende maand komen de vrouwelijke gedetineerden van Berkendael over, midden november die van Vorst. Die gefaseerde intrede moet de opstart beheersbaar houden en het personeel de kans geven de nodige route te ontwikkelen. Zodra de gevangenis volledig in gebruik genomen is, zullen er 375 detentiebegeleiders en 356 veilgheidsassistenten werken.

Aan de bouw van de gevangenis hangt een prijskaartje van 382 miljoen euro. De werken gingen vier jaar geleden van start. Dat gebeurde binnen een publiek-private samenwerking, waarbij het consortium Cafasso instond voor ontwerp, bouw, financiering en onderhoud. Jaarlijks wordt een vergoeding van 40 miljoen euro betaald voor het afbetalen van de investering. Na 25 jaar neemt de federale staat de gevangenis over.