VUB-vorser maakt scenario's voor de klimaatopwarming met fossiele oesters

Onderzoeker Niels de Winter van de vakgroep Analytische Milieu- en Geochemie (AMGC) van de VUB krijgt de erg gegeerde Marie Curie Individual Fellowship van de Europese Commissie. De Winter, die vrijdag zijn doctoraat verdedigt in Brussel, krijgt de award voor zijn onderzoek op schelpen en tanden, waarmee hij enerzijds klimaat reconstrueert in een ver verleden en anderzijds voorspellingen kan doen over hoe sommige organismen gaan reageren op de klimaatschommelingen die er staan aan te komen.

Hij gaat de komende twee jaar een internationaal team van vorsers leiden aan de Universiteit van Utrecht om zijn bevindingen verder uit te diepen.

Oesters

Voor zijn doctoraat gebruikte de Winter oesters die de afgelopen drie jaar opgegeten werden in Noord-Frankrijk, België en Nederland. Daarmee probeerde hij een precies beeld te krijgen van de invloed van vooral temperatuur op het mariene ecosysteem. Hij onderzocht ook tanden van herbivoren, specifiek van paarden die bij ons geslacht werden, om een gelijkaardige denkoefening te doen voor het leven op het land.

Fluo

"Zowel schelpen als herbivorentanden vertonen seizoenale verschillen," zegt de Winter. "Ze slaan, afhankelijk van de beschikbare voedingsstoffen, een andere mix op van sporenelementen en een andere verhouding van zuurstof- en koolstofisotopen. De aanwezige sporenelementen en hun verhouding tot elkaar kunnen we meten met een relatief nieuwe en snelle meetmethode, op basis van Micro X-Ray Fluorescentie, een methode waarmee je metingen kan doen zonder het staal te beschadigen."

Aan de hand van de metingen kan de Winter achterhalen hoe een oester reageert op de seizoenale beschikbaarheid van voedsel, het zoutgehalte van het water en de watertemperatuur in zijn omgeving. Hetzelfde geldt voor de seizoenale veranderingen in het menu van paarden en hoe dat de groei van zijn tanden beïnvloedt. Naast de studie van heel recente oesters, onderzocht de Winter ook of zijn modellen toepasbaar waren op fossiel materiaal. Ook daar bleek zijn methode succesvol.

Utrecht

De Winter gaat zich voor zijn onderzoek in Utrecht vooral toeleggen op de studie van schelpdieren, vooral oesters, omdat die zowel in paleontologische tijden als nu leven. "Het onderzoek laat toe om erg gedetailleerde snapshots te maken van het klimaat, de seizoenen en de omgeving op het ogenblik dat de schelpdieren leefden," zegt de Winter. "We stootten bij het onderzoek nog op enkele onduidelijkheden, die we in een laboratorium-setting hopen op te lossen."

"De universiteit van Utrecht beschikt over de juiste apparatuur om zogenaamde Clumped Isotope Analysis uit te voeren, waarbij de invloed van heel kleine temperatuurschommelingen op de groei van oesters nauwkeurig in beeld kan worden gebracht. Deze techniek is nog nooit op schelpdieren toegepast voor dit soort gedetailleerde reconstructies."

Dino's

Naast de Winter, die voortaan aan de slag gaat aan de Universiteit Utrecht, zitten ook vorsers van de VUB, de UGent, de universiteit van Mainz en het Nederlandse Instituut voor Onderzoek van de Zee (NIOZ) in het team. "De VUB en de UGent zijn erg sterk in de chemische component van het onderzoek, de mensen van Mainz en het NIOZ in de biologische", aldus de Winter. Volgens de Winter zal zijn onderzoek zijn nut bewijzen in de studie van de gevolgen van de klimaatveranderingen voor het mariene leven.

"We zullen daarbij onze modellen gebruiken die we hebben gemaakt met de fossiele oesters uit de tijd van de dinosauriërs, toen de aarde en het zeewater nog een pak warmer waren dan de opwarming die we voor de volgende eeuw verwachten. Die data vullen we dan aan met onze bevindingen uit het laboratoriumonderzoek. Die combinatie moet ons een bruikbaar model opleveren waarmee we voorspellingen kunnen doen. We gaan dus kijken naar het verre verleden om bij te leren over de nabije toekomst."