Werken aan metro 3 leggen restanten bloot van tweede stadsmuur

In april vorig jaar deden de archeologen die de werkzaamheden voor metrolijn 3 begeleiden een bijzondere ontdekking. Op de Zuidlaan, ter hoogte van de Stalingradlaan, werd een stuk van de tweede Brusselse stadsmuur blootgelegd. Dat staat te lezen in het wetenschappelijk tijdschrift 'Brusselse Cahiers'.

Het is de eerste keer dat een van de ongeveer zeventig halfronde torens werd blootgelegd. Vóór deze ontdekking waren de enige archeologische overblijfselen van de tweede stadsomwalling de Hallepoort en een bastionmuur uit de zeventiende eeuw, die tijdens de aanleg van metro Hallepoort ontdekt werd.

Naast het torentje vonden de archeologen ook twee "relatief parallelle muurdelen". Beide vondsten zijn voor een groot deel verstoord door moderne ontwikkelingen, zoals een betonnen opening aan de westzijde en een bakstenen riool dat er dwars doorheen loopt.

Tweede Brusselse stadsmuur

In de veertiende eeuw kende zowel de Brusselse economie als het bevolkingsaantal een forse groei, waardoor de stad moest uitbreiden en een tweede omwalling moest bouwen. Vermoedelijk gaven de moeilijkheden die Lodewijk van Male (Graaf Van Vlaanderen) en zijn troepen in 1356 bij de verdediging van de stad ondervonden, de doorslag voor de eerstesteenlegging in 1357.

De omtrek van de tweede Brusselse stadsmuur was acht kilometer: dubbel zo lang als de eerste. De muur telde een zeventigtal halfronde torens, twee ronde wachttorens en werd doorboord door zeven poorten en twee sluizen.

Hoewel alleen de Hallepoort nog overblijft, zijn in Brussel nog altijd veel verwijzingen te vinden naar de toegangspoorten van weleer: de Hallepoort, de Naamsepoort, de Leuvensepoort, de Schaarbeeksepoort, de Lakensepoort, de Vlaamsepoort en de Anderlechtsepoort.

Vanaf elk van deze poorten vertrok er een belangrijke steenweg, zoals bijvoorbeeld die naar Gent. Een achtste poort, de Oeverpoort, werd opgetrokken in de loop van de zestiende eeuw. Zo kon het kanaal, dat de nieuwe Brusselse binnenhaven met de Rupel en de Schelde verbond, de stad binnenstromen.

Militaire verdedigingsmuur wordt promenade

Aan het einde van de achttiende eeuw werd beslist dat de muur niet meer zou dienen als militaire verdediging en werden de meeste toegangspoorten afgebroken. Enkel de Hallepoort werd behouden, omdat zij dienst deed als gevangenis. Vanaf toen was de stadsmuur geen beschutting meer, maar deed ze dienst als promenade met een prachtig uitzicht over de stad.

Tot Brussel eind negentiende eeuw besliste om - net als in Parijs - plaats te maken voor een grote stadsboulevard, waarop Brusselaars zich te voet of te paard zouden kunnen verplaatsen. Die beslissing veranderde de gedaante van veel wijken in de stad: rond de boulevard ontstonden nieuwe woonwijken, en aan de noord- en westkant breidde de industriezone zich verder uit door de aanwezigheid van de haven.

Door de jaren heen werden de voetgangers echter naar de trottoirs verbannen door de vele auto’s. Vooral in aanloop naar Expo 58 kreeg de verkeersring een nieuw gezicht, toen er tunnels kwamen om het grote verkeer in ondergrondse banen te leiden. Nog eens tien jaar later was het de bouw van de metro die de Ring opnieuw opengooide, met de vijf hoeken van de Kleine Ring - zoals we die vandaag kennen - tot gevolg.

De werkzaamheden van metro 3 zijn nog lang niet afgerond. De kans bestaat dat er nog meer archeologische vondsten opduiken, vermoeden de onderzoekers.