Is straatgeweld nefast voor het Brusselse bedrijfsleven?

Trekken bedrijven weg uit Brussel en Anderlecht omdat het er door schietpartijen te onveilig wordt? “Zodra we de veiligheid van ons personeel niet meer kunnen garanderen, is verhuizen een optie.”

Half december schreven de CEO’s van ING, Axa en Deutsche Bank een brandbrief aan de overheden over de verslechterde veiligheidssituatie aan hun hoofdzetels rond de Naamsepoort. “De huidige situatie van agressie en criminaliteit heeft een invloed op het welbevinden van het personeel. Dat moet zich op een veilige manier naar de werkplek kunnen verplaatsen,” klonk het.

Die brief van de banken is volgens het Vlaams netwerk van ondernemingen Voka een teken aan de wand. “Onder de waterlijn denken nog heel wat andere bedrijven na over hun plaats in Brussel,” zegt René Konings, directeur Voka Metropolitan. “Fiscaal is Brussel al onaantrekkelijk, de onveiligheid kan dan het duwtje zijn.”

Die brief werd eind vorig jaar verstuurd. Daar komen de brutale, dodelijke schietpartijen in Anderlecht van deze maand, nog eens bovenop.

Onveiligheid beu

Trekken de bedrijven écht weg door die onveiligheid? De eigenaar van een winkel in de Wayezstraat in Anderlecht overweegt het alvast. Getuigen wil hij enkel anoniem, net zoals alle andere zaakvoerders die BRUZZ sprak – zolang ze blijven, willen ze de relatie met de buurt niet nodeloos ingewikkeld maken.

“Ik ben de onveiligheid beu,” zegt Marc*. “Er wordt dikwijls geschoten, de afgelopen vier jaar is bij mij twee keer ingebroken, er is verkeersagressie en er komt soms grimmig volk in de winkel, waardoor ik mij niet op mijn gemak voel.”
Marc wijst niet alleen naar de schietpartijen, maar ook naar de algemene achteruitgang van de straat, met meer armoede en een minder kwalitatief handelsaanbod dan vroeger. En naar het mobiliteitsbeleid, waardoor parkeren, maar zeker ook laden en lossen, een probleem geworden is.

In de Wayezstraat vond in september 2023 een dodelijke schietpartij plaats. “Toen kwam twee, drie weken niemand over de vloer. Maar mensen vergeten snel,” vertelt Marc. “De klanten vinden nog altijd de weg naar mijn zaak, misschien iets minder dan vroeger, maar ik kan niet klagen. Overdag valt het best mee, en is er veel politie,” verklaart hij. “Zodra het donker wordt, beginnen de problemen. Ik ben het vooral zelf die het hier niet meer ziet zitten.”

Marc is daarom op zoek naar een vestiging in Sint-Pieters-Leeuw, nog dicht genoeg bij Brussel, maar met minder gedoe. “Als de winkel daar goed draait, kan ik die in Anderlecht sluiten en hoef ik niet meer in Brussel te komen.” Dat zou hij jammer vinden, want liefst van al bleef hij in de hoofdstad. “Brussel is een grote stad, met veel potentiële klanten en potentie. Het is aan de overheid om de problemen op te lossen.”

Marc is niet alleen. Volgens een peiling van zelfstandigenorganisatie Unizo, in december 2023, overweegt 45 procent van de Brusselse ondernemers een vertrek, en is bij 6 procent de verhuizing naar een ander gewest al ingepland. De belangrijkste redenen: mobiliteit, belastingen, en het gebrek aan netheid en veiligheid. “Dat was voor de enorme toename aan schietpartijen, die de onveiligheidsproblemen nog eens vermenigvuldigden,” zegt Julie Huntz van Unizo.

Onderbemand en overwerkt

Niet alleen lokale handelaars zitten ermee, ook de grote bedrijven klagen. Wat verderop in Anderlecht zit een multinational. “Op een toplocatie, dicht bij het openbaar vervoer, centraal in het land, maar de veiligheid van ons personeel is absolute topprioriteit,” zegt de woordvoerder. “Een deel van het personeel komt met de metro, langs de stations waar geschoten wordt. Het is niet zo dat ze er bijzonder ongerust over zijn, het blijven nuchtere Belgen. Toch neemt dat niet weg dat het weleens door hun hoofd spookt. Op dit moment is er geen concreet plan voor een verhuizing, maar we zijn beducht voor het vervolg: what’s next? Als we de veiligheid van het personeel niet meer kunnen garanderen, dan verhuizen we misschien, ja.”

De woordvoerder geeft nog mee dat het maar niet lukt om met de politiediensten in contact te komen. Ook de winkeluitbater in de Wayezstraat zit met een gelijkaardige klacht. “Onderbemand en overwerkt,” klinkt het.

Andere bedrijven uit de buurt geven aan dat onveiligheid een bekommernis is, maar dan vooral ‘s avonds. Wel mijdt een deel van het personeel de metro, en komen die werknemers doelbewust met de wagen. Ook de CEO van Leonidas, Philippe de Selliers, zegt dat het personeel soms bang is om ‘s avonds de metro te nemen, maar dat zij nog geen grote problemen hebben ondervonden. “Onze verhuizing naar Nijvel, die op til is, heeft niets met de drugsproblematiek te maken,” benadrukt hij. “Wij wilden een terrein dat groot genoeg was. En dat bleek in Brussel niet meer te vinden.”

Geen instroom

Zeggen dat bedrijven massaal plannen om te verhuizen, klopt dus niet – zo’n verhuizing kost veel tijd, geld en moeite. Volgens Bruno Colmant, ex-CEO van Bank Petercam Degroof en Euronext Brussels, schuilt het grote gevaar niet bij de eventuele vertrekkers, maar bij de bedrijven die niet naar Brussel komen. Op LinkedIn waarschuwde hij daarvoor, een bijdrage die meer dan 90.000 keer bekeken werd. “Aan het Zuidstation is het ronduit smerig, ik zou geen zin hebben om daar te werken of klanten te ontvangen,” oordeelt Colmant.

Die wijk is inderdaad problematisch, zo wordt bevestigd bij vastgoedspeler AG Real Estate. “De Zuidwijk trekt erg weinig huurders of investeerders aan, door de onveiligheid die er al enkele jaren heerst,” klinkt het bij de vastgoedreus. “Maar die houdt op geen enkele manier verband met de recente gebeurtenissen.”

Volgens AG Real Estate hebben die “recente gebeurtenissen” sowieso weinig effect. “De laatste schietpartijen zullen naar verwachting geen directe impact hebben op de huidige transacties,” klinkt het. “We hebben geen feedback ontvangen waaruit blijkt dat investeerders hierdoor niet langer in Brussel willen investeren. Integendeel: tot een tiental jaar geleden vertrokken veel bedrijven om fiscale redenen (kantoorbelastingen, red.) vanuit Brussel naar de Rand. De laatste jaren lijkt een omgekeerde trend bezig en verhuizen bedrijven van de gedecentraliseerde gebieden van Brussel en de periferie naar het centrum, vaak in de buurt van stations.”

Dat wil niet zeggen dat er geen probleem is. Axa en ING zijn twee van die ondernemingen die relatief recent al hun diensten vanuit respectievelijk Watermaal-Bosvoorde en Etterbeek naar de Naamsepoort hebben verhuisd. En het zijn net zij die, samen met Deutsche Bank, eind vorig jaar aan de alarmbel trokken.

* Marc is een schuilnaam