Een jaar na de aanslag op Zweedse voetbalsupporters: wat is er veranderd bij justitie?

Het kattebelletje op het dossier dat niemand zag, een magistraat die niet overweg kon met het softwareprogramma, een kast waarin de farde verdween: het zorgde er allemaal mee voor dat Abdessalem Lassoued vorig jaar in Brussel een aanslag kon plegen op drie Zweedse supporters. Justitie sleutelt nog altijd aan een beter beleid. “Nulrisico bestaat niet, maar het is al beter.”

Op 16 oktober 2023 schoot de Tunesiër Abdessalem Lassoued aan Sainctelette drie Zweedse voetbalsupporters neer, twee van hen overleefden dat niet. Lassoued deed dat in naam van IS. Na een klopjacht werd de dader de volgende dag gevonden én doodgeschoten in een theehuis in Schaarbeek.
Het onderzoek naar die dodelijke arrestatie is intussen afgerond “na grondig onderzoek, en geklasseerd zonder gevolg,” aldus het parket van Brussel. Het onderzoek naar de aanslag zelf loopt nog, klinkt het dan weer op het federale parket.

De meeste ophef kwam er echter toen bekend raakte dat Lassoued zelfs helemaal niet in België had mogen zijn. Op 15 augustus 2022 had Tunesië om zijn uitlevering gevraagd. Lassoued was in zijn thuisland uit de gevangenis ontsnapt, waar hij een straf uitzat van bijna 27 jaar voor slagen met blijvende arbeidsongeschiktheid tot gevolg, poging tot moord en openbare dronkenschap. Tot een uitlevering kwam het niet, met alle gevolgen van dien.
De Hoge Raad voor Justitie (HRJ) onderzocht hoe dat kon gebeuren, en formuleerde ook heel wat aanbevelingen. In welke mate zijn die opgevolgd, een jaar na de feiten?

Personeel gezocht

Prioriteit nummer één: het wettelijk kader aanvullen – meer personeel dus. Door een tekort was de werkdruk op het Brussels parket hoog, en concentreerden magistraten en gerechtspersoneel zich op de behandeling van de dossiers zelf, en niet op de controle ervan. Waardoor dat van Lassoued effectief vergeten werd.
Dat wettelijk kader is intussen gestegen van 119 naar 124 magistraten. “Daarvan raakten er 107 effectief ingevuld,” zegt Marie-Rose Broucker, waarnemend procureur des Konings van het Brussels parket. In de feiten gaat het om 98 man personeel, na aftrek van de langdurig afwezigen (sowieso een verbetering ten opzichte van oktober 2023: toen werkten er 83 magistraten).

Bovendien zijn er zes voorgedragen kandidaten die wachten op hun benoeming, publiceert justitie binnenkort nog nieuwe vacatures, kwamen er vijftien juridische attachés bij, én Internationale Samenwerking kon rekenen op versterking, de afdeling die bevoegd bleek voor het dossier-Lassoued. “De situatie verbeterde, maar blijft nog altijd broos,” zegt Broucker. “Het kader is nog altijd niet helemaal opgevuld.”

Niet alleen het parket van Brussel kampt trouwens met personeelstekort. Over heel het land is het moeilijk om kandidaat-magistraten te vinden, ook voor de zittende magistratuur. “De aanwervingsprocedure verloopt nog altijd veel te traag en veel te log,” zegt Simon Deryckere, auteur van het boek Justice in Time. “Zelfs wie slaagde voor het moeilijke examen moet nog maanden wachten op de aanstelling. Dat een kandidaat bovendien niet weet in welke stad hij of zij aan de slag zal gaan, of in welke specialiteit, helpt ook niet.”

Wel goed nieuws: de sfeer op het Brussels parket zou verbeterd zijn. “We komen inderdaad van een periode met veel verloop en waar het niet mogelijk was om dat op te vangen,” zegt Broucker. De overblijvers moesten dat er ook nog bij nemen, waardoor zij overwerkt raakten en soms misnoegd uitvielen. Dat betekende dan weer extra werkdruk voor de anderen. “De situatie op de werkvloer is gelukkig al verbeterd, al blijft de werklast hoog. Vergeet niet dat de complexiteit van de dossiers toeneemt, dat het aantal geweldsfeiten toeneemt, en dat digitalisering een bijkomende investering vraagt.”

Dashboard

Die digitalisering vormt een ander belangrijk speerpunt. De huidige databank MaCH wordt als ingewikkeld en ouderwets ervaren. Slapende dossiers kunnen niet worden geïdentificeerd, een herinnering instellen blijkt een gedoe en heel wat magistraten, onder wie degene die de zaak-Lassoued had moeten behandelen, kunnen niet met het programma werken, dat eigenlijk bedoeld is voor administratief medewerkers. De HRJ beveelt dan ook aan dat alle functionaliteiten van de computerprogramma's goed gebruikt worden, en dat iedereen een vorming krijgt. (Lees verder onder de foto)

Al valt te bezien hoe relevant dat nog is, want alles zal veranderen met de komst van Just One, een digitale tool waarmee de magistraat verschillende databanken kan consulteren en waarin ook een dashboard komt dat een overzicht geeft van alle taken die nog openstaan. Een dossier licht dan oranje op als een termijn dreigt te verstrijken. “Op fardes schrijven of post-its op de kaft plakken, zal niet meer nodig zijn,” zegt Broucker. “De tool toont de administratie onmiddellijk welke taak nog openstaat.”

Een jaar geleden werd beloofd dat het systeem in de loop van 2024 operationeel zou zijn, maar dat blijkt vandaag nog niet het geval. “De transformatie is nog aan de gang, het dashboard wordt binnenkort getest,” aldus Broucker. Just One wordt immers nationaal uitgerold, sneller dan dat kan het parket van Brussel dus niet gaan. “In de tussentijd werd de controle van de dossiers wel nog verder verfijnd en verbeterd,” aldus de procureur des Konings.

Ook Deryckere ziet dat justitie op het vlak van digitalisering op de goede weg is. “We komen van onder nul en staan nu op nul,” zegt hij. “Nog niet zo heel lang geleden moest ik bellen naar een advocaat die dicht bij de rechtbank woonde, om via hem of haar mijn conclusies neer te laten leggen. Nu laad ik mijn pdf in op e-Deposit en één klik later ligt het neer op de rechtbank, een flinke verbetering. Wel heb ik geen weet van nieuwe stapjes die gezet zijn na de verkiezingen.”

Volwaardige procureur des Konings

Nog een aanbeveling uit het rapport, en wel de eerste, is ervoor zorgen dat er een volwaardige procureur des Konings is, via “een solide wetgeving die de toets door het Grondwettelijk Hof doorstaat”. De procureur des Konings van een gerechtelijk arrondissement heeft de leiding over het parket van het hele arrondissement. De benoeming van de procureur sleepte jaren aan omdat door een gebrek aan overeenstemming over de taalrol. Sinds de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde is de procureur des Konings altijd Franstalig, maar na een klacht van de N-VA en de Vlaamse advocaten werd dat ongrondwettig verklaard.

Sinds 2021 wordt het parket dan ook bestuurd door een waarnemend procureur des Konings. Daardoor ontbreekt een korpschef in de volle betekenis van het woord. Zo moet een waarnemend procureur geen beleidsplan opstellen: een toekomstvisie die verder gaat dan directe doelstellingen en de jaarlijkse planning. Hierdoor trappelt het parket al een tijdje ter plaatse, en werden geen fundamentele verbeterprocessen in gang gezet.

Vorige week koos de HRJ dan toch een nieuwe, volwaardige procureur: Julien Moinil. De 39-jarige werkt nu nog als federaal magistraat, waar hij zich vastbeet in dossiers als het voetbalschandaal Operatie Zero en het drugsproces Sky ECC. Over enkele maanden begint hij aan zijn nieuwe mandaat.

Toch is het niet helemaal zeker of de hele saga nu van de baan is. Vlaams Belang en de N-VA vinden het niet kunnen dat de procureur slechts een functionele kennis van de andere taal moet bezitten. Die laatste partij stapt naar het Grondwettelijk Hof om die bepaling aan te vechten, bevestigt Vlaams Parlementslid Karl Vanlouwe (N-VA) aan BRUZZ. “De korpschef moet leiding geven aan leden van beide taalgroepen,” klinkt het. “Het spreekt vanzelf dat een zogenoemde functionele kennis van de andere landstaal daarvoor onvoldoende is.” De N-VA is trouwens niet de enige die de nieuwe wet aanvecht. Ook in het Frans is er beroep aangetekend.

Indien het Grondwettelijk Hof de regeling ongrondwettig verklaart, is de benoeming van de nieuwe procureur precair. Al kan het Hof kan ervoor kiezen om de gevolgen van de vernietigde bepaling te handhaven, waardoor de nieuwe procureur toch kan aanblijven.

Nulrisico

Blijft de slotvraag: kan het opnieuw gebeuren dat een dossier vergeten raakt, met mogelijk dodelijke gevolgen? “Nulrisico bestaat niet,” zegt Broucker. “Wel wordt alles in het werk gesteld om de controle te verhogen en de processen te verbeteren. De gebeurtenissen hebben iedereen van het belang daarvan bewust gemaakt. In elk geval zal de digitalisering daarin een heel belangrijke factor zijn.”