Koert Debeuf is een man met een missie: zoveel mogelijk kennis vergaren over het Midden-Oosten en de moslimwereld en die kennis delen met zoveel mogelijk mensen. Na vijf jaar in Caïro doet hij dat tegenwoordig vanuit Brussel.
© Bart Dewaele
| Koert Debeuf.
In de Egyptische metropool maakte Debeuf de Arabische Lente mee van binnenuit. Hij zag hoe de hoop op een betere toekomst toch weer plaats moest maken voor nieuwe repressie en conflicten. Wat volgens hem niet wil zeggen dat de omwenteling mislukt is. Debeuf maakte in dat verband eerder de vergelijking met de Franse Revolutie. “Het duurde tachtig jaar en twaalf grondwetten voor Frankrijk in 1870 een stabiele democratie werd.”
Op lange termijn kan het dus nog alle kanten uit. Maar ondertussen kregen we in Europa flink te maken met de weerbots van de revolutie. De Syrische oorlog die volgde op het neerslaan van de opstand daar joeg een pak vluchtelingen westwaarts, en leidde ook tot een golf van terreur, met onder meer de aanslagen in Parijs en Brussel. Het heeft de al zo moeilijke verhouding met de moslimwereld nog verder op de proef gesteld. “De meeste mensen brengen moslimvluchtelingen automatisch in verband met terreur,” zegt Debeuf. “Dat wordt gevoed door Islamitische Staat en extreemrechts, maar we moeten beseffen dat het rationeel niet klopt. Tot nu toe heeft geen enkele vluchteling een aanslag gepleegd.”
Vanwaar komt uw fascinatie voor het Midden-Oosten?
Koert Debeuf: In 2009 bezocht ik een vriend in Libanon en reisde ik door Syrië. In de Grote Moskee van Damascus besefte ik plots dat wat ik dacht over de regio en over de islam helemaal fout was. Ik schaamde mij daar een beetje voor, want ik ben iemand die heel veel leest. Sindsdien wil ik er zoveel mogelijk over weten en die bevindingen ook zoveel mogelijk delen.
Dat doet u bijvoorbeeld door erop te wijzen dat de grootvader van de Verlichting een moslim was, Averroes.
Koert Debeuf: Tijdens de Middeleeuwen en de Renaissance wist men heel goed wat de bijdrage was van Arabische en islamitische geleerden aan de geneeskunde, de sterrenkunde, de wiskunde en de filosofie. Dat is in de 19e eeuw allemaal verdrongen door de nationalistische geschiedschrijving. Moslims kregen enkel nog een rol als vijand, bij veldslagen of tijdens de kruistochten.
Tijd om ons geschiedenisonderwijs opnieuw te bekijken?
Koert Debeuf: We moeten ons afvragen hoeveel propaganda er in onze geschiedenis zit. We missen achtergrond en kennis. Dat is een fundamenteel probleem in onze omgang met andere culturen. Zonder die kennis is het moeilijk om respect en empathie te tonen. Voor de toekomst van de samenleving is die wederzijdse kennis van de geschiedenis belangrijk. We moeten begrijpen waar bepaalde frustraties vandaan komen. Veel van de ellende vandaag gaat terug op fouten die het Westen gemaakt heeft in de laatste honderd jaar.
"Er wordt wat afgezaagd als het over Brussel gaat"
Het gebrek aan kennis heeft ons land in verlegenheid gebracht met de aanpak van Soedanese transitmigranten.
Koert Debeuf: Het is niet erg dat u of ik niets weet over Soedan, maar als je als overheid een delegatie uitnodigt en je spreekt met de ambassadeur is het ongelooflijk dat je niet weet dat je eigenlijk met criminelen te doen hebt.
De vraag is hoe we met die mensen moeten omgaan. Ze willen hier geen asiel aanvragen.
Koert Debeuf: De meesten van hen willen inderdaad naar Engeland en vragen geen asiel aan omdat ze vrezen om te worden teruggestuurd. Maar het federaal beleid is wel heel hard. Ik heb veel Soedanezen gesproken en hun verhalen zijn echt verschrikkelijk. Velen van hen zijn gemarteld en ze ondernamen dan een helse tocht. Hier krijgen ze geen enkele informatie, ze worden afgedreigd, beloftes worden niet nagekomen en ze moeten papieren tekenen die ze niet begrijpen. Dat kan niet in een rechtsstaat. Natuurlijk kunnen we niet iedereen opvangen. Maar die mensen geen plek geven, in het Maximiliaanpark of elders, is de menselijkheid voorbij.
In Brussel lijkt de terreurdreiging minder voelbaar dan een jaar terug. Onlangs werd de stad dan weer opgeschrikt door rellen met jongeren. Is dat een andere uiting van eenzelfde onbehagen?
Koert Debeuf: Voor zover ik weet waren de amokmakers aan de Beurs jonge gasten die een voetbaloverwinning van Marokko vierden op een agressieve manier. Dat is natuurlijk niet oké, maar het stoort mij enorm dat we dan weer snel tot de conclusie komen dat er een probleem is met de Marokkaanse gemeenschap. Ik kom uit Brugge en herinner mij dat hooligans van Liverpool in de jaren 1980 een keer de boel kort en klein sloegen rond het stadion. Niemand heeft toen gezegd dat er een probleem is met de Engelsen. Er gebeurt van alles in België, maar zodra er mensen van Marokkaanse of Turkse komaf betrokken zijn, wordt het integratiedebat op tafel gegooid.
Is die integratie dan niet mislukt, zoals vaak wordt beweerd?
Koert Debeuf: Natuurlijk zijn er dingen die foutlopen, maar als je het globaal bekijkt, is de integratie supergoed gelukt. Een grote meerderheid van die mensen is hier geboren en getogen, praat Frans of Nederlands, gaat naar school en vindt werk. Als een groep zestienjarigen met te veel testosteron amok maakt, moeten we die aanpakken. Maar een Marokkaan in Beringen moet zich niet verantwoorden voor wat een tiener in Brussel doet. Het maakt mij boos dat we voortdurend een hele gemeenschap viseren. Dat moet stoppen, want zo kweken we bitterheid.
Pas na de aanslagen van 9/11 gingen meer meisjes hoofddoeken dragen en kregen we te maken met salafisme, omdat moslims werden aangesproken op die aanslagen. Hoe meer we mensen in een hoek duwen, hoe meer ze op zichzelf terugplooien. Door te veralgemenen voeden we het racisme, wat volgens veel onderzoek het grootste probleem is in ons land.
Hoe raken we uit die negatieve spiraal?
Koert Debeuf: Het is aan opiniemakers en politici om de dingen nuchter te bekijken. Het heeft geen zin om andere schuldigen te zoeken zoals de politie in dit geval. Die wist niet dat Marokko zou spelen die avond, maar dan nog is het niet hun schuld. Die gasten moeten dat gewoon niet doen. Als het Club-Antwerp is, kost dat 800.000 euro aan politie en wordt er waarschijnlijk toch ergens gevochten. Hier was er niks voorzien en is het wat uit de hand gelopen. We moeten de dingen in hun juiste context plaatsen. Er wordt wat afgezaagd als het over Brussel gaat. Na elk incident moet iedereen weer zijn zeg doen. Alsof Brussel dan plots onleefbaar is geworden. Als het proces-Abdeslam straks begint, zal het weer over Molenbeek gaan. Daar kan ik mij behoorlijk aan ergeren.
Hoe ervaart u Brussel na vijf jaar Caïro?
Koert Debeuf: Na Caïro mocht het wel wat minder zijn, maar we wilden wel verhuizen naar een grote stad, waar zoveel mogelijk talen worden gesproken en waar het af en toe toch een beetje chaotisch of druk kan worden. In een dorp was ik waarschijnlijk gestorven van verveling. Brussel was een bewuste keuze en we wonen in de buurt van de Ambiorixsquare. Vooral de meertaligheid vind ik leuk. In het weekend naar de bakker gaan en onderweg Frans praten met de ene buur, Italiaans met een andere.
Zijn er overeenkomsten tussen beide steden of zijn dat totaal andere werelden?
Koert Debeuf: Er is wel iets. Brussel is een van de meest anarchistische steden van Europa. Dat maakt de aanpassing minder zwaar. Vergeet niet dat we in Caïro leefden in een revolutionaire tijd. Het eerste anderhalf jaar durfde de politie de straat niet op. Er was nauwelijks een regering. Het was fantastisch om te zien hoe de stad zichzelf organiseerde. Mensen namen het initiatief om zelf een stuk straat aan te leggen, of een tuin. Daarnaast voel ik in Brussel een zekere menselijkheid die ik ook in de Arabische wereld ervoer. Als de politie je tegenhoudt, luistert ze meestal eerst naar je uitleg. Als die steek houdt, is het goed. In Londen, Parijs of Amsterdam kan je het wel vergeten en heb je meteen een fikse boete aan je been.
© Bart Dewaele
| Koert Debeuf haalt geregeld nationale en internationale media met opiniestukken en commentaar over het Midden-Oosten.
Veel mensen storen zich net aan die laksheid.
Koert Debeuf: Zeker expats klagen daar weleens over, maar voor mij is het prima. Na Caïro, moet ik mij opnieuw aanpassen aan regels en dat lukt beter in Brussel (lacht).
Over expats gesproken. Moet Brussel vrezen voor zijn positie van Europees en diplomatiek centrum met de brexit en de verkiezing van Trump?
Koert Debeuf: Dat denk ik niet. Er is nu al een stuk minder onzekerheid dan een jaar geleden. Met de verkiezingsoverwinningen van Macron en Rutte is de sfeer helemaal gekeerd. Ik loop hier al jaren rond en voel de wil om vooruit te gaan. Europa heeft opnieuw zelfvertrouwen.
Dat is misschien merkbaar in de bubbel van de Europese instellingen, maar nog niet bij de man in de straat.
Koert Debeuf: Dat sijpelt stilaan door. Wat Trump doet, versterkt het eenheidsgevoel. Mensen beseffen dat we zoiets eigenlijk niet willen. In de eurobarometer zien we dat het geloof in Europa opnieuw is gegroeid. Veel mensen die gejuicht hebben bij de brexit zien nu ook in dat het een catastrofe wordt voor de Britten. Ik kom geregeld in Engeland en voel daar veel pessimisme en onzekerheid. Het verschil met Brussel is enorm. Uiteindelijk zullen de brexit en zeker Trump Europa sterker maken.
En wat met Catalonië? De Europese Unie lijkt niet goed te weten hoe daarmee om te gaan.
Koert Debeuf: Europa weet eigenlijk heel goed wat het wil: een afscheiding mag gewoon niet gebeuren. Mede door de foute reactie van de Guardia Civil (de Spaanse politie verstoorde een illegaal referendum over onafhankelijkheid met geweld, red.) kwam er niet meteen een reactie. Ik vind het goed dat premier Michel heeft gezegd dat dat niet kon. Los daarvan vind ik de regionaliseringsdrang negatief. Als alle regio’s plots referenda organiseren, installeren we de chaos.
U gelooft niet in een Europa van de regio’s?
Koert Debeuf: Het gaat uiteindelijk om tribalisering. Men spitst zich toe op één kant van de identiteit. Dat kan de nationaliteit zijn, maar ook de religie. Die identitaire of tribale kracht staat haaks op Europa en de globalisering. Alles wordt meer extreem. Kijk naar de Verenigde Staten. Die zijn zichzelf in de voet aan het schieten. Ze zijn verzwakt door interne polarisering. Groot-Brittannië evenzeer. Het is een hoopje ellende, bedrijven trekken weg. Dat leidt tot niets. Het is opnieuw mensen in een hoek stoppen: Vlamingen en Franstaligen, moslims of Marokkanen. Als we mensen zo benaderen, valt alles uit elkaar. Mensen verdienen het ook niet om in één hokje te zitten. Zo zijn de ergste dingen in de geschiedenis tot stand gekomen.
Moeten we ook vrezen voor tribalisering in Brussel, waar veel groepen naast elkaar leven?
Koert Debeuf: Ik heb dat altijd bizar gevonden, maar je hebt in Brussel inderdaad verschillende groepen en buiten het onderwijs is er erg weinig contact. Veel expats kennen bijvoorbeeld geen enkele Belg. Dat is spijtig, maar ik heb niet het gevoel dat het erger wordt en iedereen voelt zich uiteindelijk wel Brusselaar.
- Koert Debeuf is 43 jaar
- Studeerde oude geschiedenis in Leuven
- 2003-2008 Speechschrijver en adviseur van premier Guy Verhofstadt
- 2011-2016 Vertegenwoordiger van de Europese Liberalen in Caïro
- Auteur van Inside the Arab Revolution
- Europees directeur van het Tahrir Institute for Middle East Policy
- 2017 Hij haalt geregeld nationale en internationale media met opiniestukken en commentaar over het Midden-Oosten. Hij uitte kritiek op de federale samenwerking met Soedan voor de identificatie van vluchtelingen.
Kijk op 2017
BRUZZ dook in de eigen archieven voor een overzicht van het voorbije jaar. Samen met experten blikken we terug op een voor de hoofdstad bijzonder bewogen jaar.
Lees meer over: Brussel , actua , Kijk op 2017
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.