Lize Spit wint Bronzen Uil met "Het Smelt"

De Brusselse schrijfster Lize Spit heeft de Bronzen Uil 2016 gewonnen met haar boek "Het Smelt". De Bronzen Uil bekroont het beste Nederlandstalige debuut van het afgelopen jaar. Aan de bekroning is een geldprijs van 5.000 euro verbonden.

De andere genomineerden waren Yvon Né met "Het scheve meisje", Filip Rogiers met "Verman je", Hagar Peeters met "Malva", Koen Sels met "Generator" en Carly Wijs met "Het twijfelexperiment".

"Een romandebuut dat inslaat als een langeastandsraket", schreef De Standaard. Wij bij BRUZZ noemden Het Smelt "ijzingwekkend". "Groots", stond in de Nederlandse krant Trouw. "Het smelt is verwant aan de vroege Hugo Claus en Dimitri Verhulst. Geen slecht gezelschap om bij aan te sluiten", vond de Nederlandse Volkskrant. "Zonder twijfel een van de beste, rijpste en trefzekerste debuten in tijden. (...) Met zo'n entree in de letteren is Lize Spit de belofte voorbij", aldus de NRC.

100.000 keer verkocht
Zelden toonden recensenten zich in hun beoordeling zo kwistig met superlatieven en sterren. Het bleef ook niet bij die lovende kritiek alleen. Het boek kampeert al maanden in de bovenste regionen van de boekenlijstjes en ging intussen meer dan 100.000 keer over de toonbank. Uitgeverij Das Mag kondigt de ene na de andere buitenlandse vertaling aan. De vertaalrechten zijn intussen verkocht aan Noorwegen, Denemarken, Duitsland, Spanje, Frankrijk, Italië, Tsjechië, Engeland en Polen.

Het Smelt
"Het Smelt" is zo'n boek waarvan je als lezer op voorhand misschien best zo weinig mogelijk weet. Een bespreking wordt dan wat lastiger, maar kom. "Het Smelt" vertelt het verhaal van Eva, die met haar oudere broer Jolan en jongere zus Tesje opgroeit in een ontmantelend gezin. Moeder drinkt, vader dreigt met zelfmoord en zus Tesje zakt weg in een moeras van dwangneuroses. Een cocktail van schuld, schaamte, vernedering en ontgoocheling met destructieve gevolgen. Bonjour tristesse. Eva wordt geboren in 1988. Het geboortecijfer in Bovenmeer klokt dat jaar af op drie: twee jongens, één meisje. Bovenmeer (gebaseerd op Spits geboortedorp Viersel) is zo'n typisch Kempendorp met één slager en één bakker. Het enige dorp waar tijdens de kermis "het frietkraam meetelt als attractie" en een plek waar men "om noemenswaardig te worden iets noemenswaardig over een ander moet vertellen".

Van kleins vormt Eva een driehoek met haar twee natuurlijke bondgenoten uit het geboortejaar 1988: boerenzoon Pim en slagerszoon Laurens. De drie - "de drie musketiers" - groeien op in de jaren '90, een tijd waarin Twix in de plaats van Raider komt, Windows 95 en Encarta voor een digitale breuklijn zorgen en discussies over Get Ready en de Spice Girls de speelplaats domineren. Op die speelplaats voelt Eva zich zelden thuis bij de andere meisjes. "Zij zijn fijn geslepen. Ik niet, ik heb een botte punt". De zomer van 2002 vormt het scharniermoment. De drie beginnen aan een wekenlang 'spel' dat door een mix van hormonen, opportunisme en verraad fout afloopt. Jaren later, op haar dertigste, keert Eva uit Brussel terug naar haar geboortedorp om komaf te maken met haar verleden, met herinneringen die weigeren te vervagen. In haar koffer zit een mysterieus blok ijs.

Trefzeker en genadeloos
Zo zorgvuldig als de opbouw van het verhaal, zo trefzeker en genadeloos is de stijl van Spit. Haar zinnen zijn vaak bitterzoet, met eerst de zoete smaak van de humoristische observatie, meteen gevolgd door de bitterheid van de onderliggende schaamte, angst of verdriet. De manier waarop ze bijvoorbeeld beschrijft hoe Eva's zus Tesje bezwijkt onder de psychologische druk en dwangneuroses zet zich als vishaakjes vast onder je vel. "Ze is zichzelf traag aan het uitwissen, zoals een vlekje op het aanrecht: inweken, wegkrabben."