De slechtvalk: Brussel is favoriete stad van de snelste vogel ter wereld

Onlangs werden de eerste slechtvalkjongen van het jaar geboren in Ukkel, live op camera. De slechtvalk maakte twintig jaar geleden een succesvolle comeback in Brussel, onder meer door nestkasten. Maar nu is het tijd om die weg te halen.

Twee weken geleden floepten de camera's weer aan bij drie slechtvalknesten in Brussel. Zo is live te volgen hoe drie koppels broeden in de Sint-Michiel- en Sint-Goedelekathedraal, de Sint-Jobkerk in Ukkel en de klokkentoren van het historische gebouw van de Université Libre de Bruxelles (ULB). Ondertussen zijn de eerste jongen van dit jaar geboren, in Ukkel.

“Ieder jaar weer ben ik blij verrast over het enthousiasme voor ons project,” zegt Didier Vangeluwe van Valken voor Iedereen, het initiatief van het Instituut voor Natuurwetenschappen dat dit project organiseert. De slechtvalk is dan ook al duizenden jaren een emblematische vogel. Hij werd al vereerd in het oude Egypte, waar hij werd gesymboliseerd door de god Horus. In de middeleeuwen kregen de vogels extra prestige door de valkerij.

Het was Vangeluwe die twintig jaar geleden de terugkeer van de slechtvalkkoppels in Brussel vaststelde, na decennia afwezigheid. “De populatie in België begon vanaf midden de jaren 1940 sterk af te nemen door besmetting met DDT en andere insecticiden. Na een laatste waarneming van een broedend paar eind jaren 1960 duurde het bijna dertig jaar, tot 1996, voor er weer jongen werden geboren in ons land.” Voor Brussel duurde het tot maart 2004: Vangeluwe kon nauwelijks zijn ogen geloven toen hij door zijn telescoop een koppel spotte hoog in de Sint-Michiel- en Sint-Goedelekathedraal.

Brussel was toen de eerste stad in het land waar de roofvogels weer broedden en zelfs een van de eerste in Europa. Ook vandaag behoudt ze de status van favoriete stad van slechtvalken. In totaal zijn er twaalf tot vijftien koppels, heel wat meer dan in Gent en Antwerpen, maar ook veel meer dan in het grotere Parijs.

Ze zitten bijvoorbeeld eveneens in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Laken, de Sint-­Antoniuskerk in Etterbeek en in de gemeentehuizen van Sint-Pieters-Woluwe, Schaarbeek en Sint-Gillis. Ze vestigen zich soms ook op moderne gebouwen, zoals de IT Tower aan de Louizalaan. Slechtvalken broeden op grote hoogte (in de natuur op rotswanden en kliffen), waar ze veilig zitten en vanwaar ze gemakkelijk op prooien kunnen jagen.

“Slechtvalken leven niet in, maar boven de stad,” zegt Vangeluwe. “Ze vangen hun prooien, andere vogels, altijd in de vlucht. Daarom hebben ze geen last van het stadsgewoel.” Slechtvalken zijn opportunisten met een eclectische appetijt. Bij het koppel in de ekathedraal is vastgesteld dat ze zo'n 66 vogelsoorten op het menu hebben staan, van pimpelmeesjes tot parkieten. “Er is zelfs één soort die nooit door Brusselse ornithologen is gespot, maar wel door slechtvalken is gevangen: de kanoet of kanoetstrandloper.”

Het is moeilijk om te zeggen waarom ze vooral Brussel verkiezen. “Ze vinden hier veel oude gebouwen waar ze zich kunnen nestelen,” zegt Vangeluwe. “De Brusselaars hebben ze met open armen ontvangen, onder meer door nestkasten te bouwen.” Tijd om daarmee te stoppen, vindt Vangeluwe. “We hebben weer een gezonde populatie. Als een nestlocatie vrijkomt, wordt die snel door een ander koppel ingenomen. Het is tijd om de wilde natuur in evenwicht te laten en enkel van een afstand te monitoren.”

Wat andere roofvogels betreft, doen ook sperwers het hier goed. “Omdat ook zij prooien vangen in vlucht, al is het dan op lage hoogte, in tuinen en parken bijvoorbeeld. Soorten die vooral naar kleine zoogdieren op de grond jagen, zoals buizerds, hebben het te moeilijk in de steeds drukkere stedelijke omgeving.” Vangeluwe merkt ook een afname van torenvalken, mogelijk door de afname van mussen, een van hun favoriete prooien – die nu wel aan een comeback bezig zijn.