Circulatieplan maakte Vijfhoek veiliger en gezonder

Het nieuwe circulatieplan in de Vijfhoek zorgde niet enkel voor minder auto’s en meer fietsers. Ook de verkeersveiligheid, luchtkwaliteit en geluidsoverlast verbeterden, blijkt uit het evaluatierapport van de Stad, op vraag van schepen van Mobiliteit Bart Dhondt (Groen). Tegelijk gaven klanten er evenveel uit. Toch ligt het plan de handelaars op de maag.

De invoering van circulatieplannen veroorzaakte de voorbije jaren – zacht uitgedrukt - nogal wat weerstand in het gewest. In die mate dat sommige gemeenten hun staart introkken en de maatregelen geheel of gedeeltelijk weer terugschroefden. De ophef zou bijna doen vergeten dat Stad Brussel haar circulatieplan voor de Vijfhoek wél invoerde en behield.

Eerder bleek al dat het plan tot een daling van het aantal auto’s had geleid met 20 procent, terwijl het fietsverkeer even sterk groeide. Maar datzelfde circulatieplan blijkt ook op andere vlakken een succes, toont het evaluatierapport dat de Stad Brussel opmaakte. Zo daalde het aantal ongevallen in de Vijfhoek met een vijfde. In 2019, voor covid, telde Brussel Mobiliteit 316 ongevallen in de wijk, terwijl dat aantal in 2023 daalde naar 251.

Onderschat lawaai

Minder verkeer betekent ook minder geluidsoverlast, toont een simulatie van Leefmilieu Brussel. Het verschil is zowel overdag als ‘s nachts merkbaar. “Het gewicht van lawaai in de stad wordt vaak onderschat,” zegt schepen van Mobiliteit Bart Dhondt (Groen). “Maar het heeft een impact op de gezondheid én op het veiligheidsgevoel in het verkeer.”

Andere cijfers van Leefmilieu Brussel illustreren dat ook de luchtkwaliteit in het stadscentrum er sinds 2018 fors op vooruitging. De grootste verbeteringen vonden plaats op plekken waar het circulatieplan ingreep, zoals in de Koningsstraat en de Zespenningenstraat. “De combinatie van de invoering van de lage-emissiezone en het circulatieplan hebben een verschil gemaakt,” denkt Dhondt.

Een van de grote kritiekpunten op de invoering van het circulatieplan was dat het verkeer gewoon naar de kleine Ring werd geduwd, die vervolgens muurvast zou zitten. Ook dat weerlegt het rapport. Het aantal wagens op die kleine Ring bleef nagenoeg gelijk na de invoering van het circulatieplan, net als de reistijd. De mobiliteitsschepen maakt zich sterk dat veel autoverkeer ‘verdampte’ doordat automobilisten een andere mobiliteitskeuze maakten.

Een laatste aspect waar het rapport zich over buigt, is de handel. Een veelgehoorde kritiek luidt dat die het belangrijkste slachtoffer is van het circulatieplan, omdat klanten uit het ommeland de weg niet meer vinden naar Brussel. De cijfers in het rapport suggereren enerzijds dat de handel in zijn geheel niet echt lijdt onder het circulatieplan: in totaal gaven klanten 1,1 miljard euro uit in de Vijfhoek in 2022 en 1,2 miljard in 2023 (cijfers op basis van elektronische betalingen). De inflatie meegerekend betekent dat een stagnering.

Tegelijk blijkt dat het aandeel van de niet-Brusselse klanten wel degelijk wat kromp. In een jaar tijd daalde het van 33,8 procent naar 31,3 procent. “Al bij al een kleine verschuiving,” vindt Bart Dhondt. “De economische woestijn waar sommigen voor waarschuwden, kwam er in elk geval niet. Dat merk je ook in het stadscentrum: de terrassen zitten vol, Winterpret beleefde een recordjaar.”

De verzamelde cijfers bewijzen voor de schepen dat het circulatieplan deed wat het beloofde: de levenskwaliteit in het centrum fors verbeteren. “Er wordt nu veel op Good Move geschoten en het klopt dat de verandering ingrijpend was. Maar als je het grondig voorbereidt, er goed over communiceert en ook nadien blijft luisteren en bijsturen, kan het een echt succes worden.”

Niet iedereen deelt het enthousiasme van de schepen. Vooral in handelsmiddens blijft de scepsis groot. “Veel kapitaalkrachtige klanten vinden de weg naar het Brusselse centrum niet meer,” zegt Quentin Huet, manager van handelaarsvereniging Shopera. “Dat zijn vaak mensen die met de auto willen komen, uit de betere wijken van Brussel en uit Waals- en Vlaams-Brabant.”

Huet ziet daarvoor verschillende redenen. “Het gaat niet enkel over de echte bereikbaarheid, maar ook over de communicatie over hoe je tot in het centrum raakt. Die is onduidelijk. Daarnaast is er ook steeds meer een probleem met de veiligheid in het centrum. Die veiligheidsproblemen heb je ook in de metro, waardoor die klanten ook niet snel van de auto naar het openbaar vervoer zullen wisselen.”

Dat klanten nog steeds evenveel uitgeven in het centrum kan volgens Huet een verschuiving verbergen. “Enerzijds wordt de handel minder kwalitatief en meer eenheidsworst, waardoor er minder redenen zijn om ervoor naar het centrum te komen. Tegelijk winnen evenementen, zoals onder meer Winterpret aan belang.”

Schepen van Handel Fabian Maingain (Défi) vindt ondertussen dat Dhondt de data manipuleert, omdat een aantal cijfers die hij wou kennen niet in het rapport zitten.

File in de Dansaertstraat

Heel wat Brusselaars vinden ondertussen ook dat het circulatieplan niet volstaat. Afgelopen vrijdag organiseerde Filter Café Filtré nog een actie voor luchtkwaliteit en een leefbare stad. Ruim 1.000 leerlingen en activisten gingen liggen in de Dansaertstraat, een plek die tijdens de avondspits nog steeds met files kampt. “Er zijn nog steeds te veel assen voor doorgaand verkeer in de Vijfhoek,” vindt initiatiefneemster Annekatrien Verdickt.