Splinterpartijen zetten toekomstige Vlaams-Brusselse meerderheid onder druk

Splinterpartijen, Franstalige stemmen en een N-VA die incontournable dreigt te worden, het wordt een bizarre kiesstrijd in Vlaams Brussel.

Alle ogen zijn gericht op Vlaanderen, waar Vlaams Belang in de peilingen de eerste partij is, of op Brussel, waar de PVDA op één staat. De vorming van een Vlaamse regering én Brusselse regering riskeert een breinbreker te worden, omdat het speelveld erg klein wordt voor de partijen die in staat zijn om samen een regeerakkoord te onderhandelen. Er zullen minder opties zijn, minder ruimte om te onderhandelen, wat nadien meestal ook geen stabiele regeringen oplevert.

Waar het minder over gaat, is de vorming van het college van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC). Ook daar kondigen zich onweerswolken aan. Dit weekend raakte bekend dat klokkenluider Claude Archer met de lijst Transparency naar de kiezer trekt. Nu heeft elke verkiezing wel haar one-issuepartijtjes. Maar het wordt wel echt dringen aan Nederlandstalige kant. Ook Palestina-activist Abou Jahjah heeft al een lijst aangekondigd. En er zijn twee scheurlijsten: een van Fouad Ahidar (ex-Vooruit) en Voor U, de lijst van Els Ampe (ex-Open VLD).

Niemand kan voorspellen wat dat gaat opleveren. Omdat de Nederlandstaligen een gegarandeerde vertegenwoordiging hebben van zeventien zetels kunnen enkele honderden stemmen al het verschil maken. Daarbij speelt vooral de onvoorspelbare factor van de Franstalige stem. Ook Franstaligen kunnen voor de Nederlandstalige lijsten stemmen. Dat is sinds 2019 zelfs makkelijker geworden, omdat Franstalige en Nederlandstalige lijsten sindsdien op één scherm zichtbaar zijn op de stemcomputer.

Eenvoudige wiskunde

Groen heeft er wellicht zijn kiesoverwinning in 2019 aan te danken. Agora haalde er toen onverwacht een zetel door. Op 9 juni zal Fouad Ahidar, die campagne voert in het Frans, ongetwijfeld stemmen halen bij Franstaligen. Claude Archer, een tweetalige Brusselaar, rekent zelfs expliciet op de anderstalige stem om verkozen te raken. Het is eenvoudige wiskunde, zo zegt hij.

Daarbij rijst de vraag hoe Vlaams die vertegenwoordiging dan nog is. Zeker is dat dit nooit de bedoeling is geweest van de wetgever. Die wou juist het Nederlandstalige electoraat beschermen. In de verre achtergrond doemt het spookbeeld op van de ‘valse Vlamingen’, waar Nicolas Bouteca ons in zijn recente boek Only In Belgium nog aan herinnert. In 1971 werden in de agglomeratieraad elf Franstaligen verkozen op plekken die voor Vlamingen waren bedoeld. Ze zouden daar tot 1989 blijven en zelfs mee in de uitvoerende macht zitten.

Dat kan vandaag veel moeilijker. Eenmaal verkozen voor een Nederlandstalig zitje is het onmogelijk om in een latere verkiezing nog van kant te veranderen. Maar toch. Het huidige systeem van de aparte taalgroepen kraakt in zijn voegen.

Dat de vorming van een Vlaamse meerderheid in Brussel een echte puzzel dreigt te worden, heeft nog een andere reden. De Nederlandstaligen kunnen drie gekozenen naar de Brusselse regering sturen. Twee ministers, en één staatssecretaris. De wet ging in 1989, bij de vorming van het Gewest, uit van een stabiel partijlandschap met vier à vijf partijen die aan elkaar gewaagd zijn.

De laatste peiling geeft echter de volgende zetelverdeling: vijf zetels voor Groen, vijf voor het Vlaams Belang en drie voor de N-VA. De andere partijen, Vooruit, CD&V, PVDA en Open VLD halen nog maar één zetel, zo berekende ULB-politoloog Pascal Delwit. Toegegeven, de peiling is een beetje tricky omdat de foutenmarge groot is.

Helemaal ongeloofwaardig is ze echter niet, omdat ze strookt met eerdere peilingen. Hoe hieruit een stabiele meerderheid gehaald kan worden, waarbij elke partij een ministerpost krijgt, is zeer de vraag. Er zal dus geknutseld moeten worden, zeker als de splinterpartijtjes het goed doen. Niet onbelangrijke vaststelling: een meerderheid zonder N-VA is vrijwel onmogelijk. Een regering mét N-VA is dan weer een horrorscenario voor de Franstalige partijen.

En ja het klopt, het gaat ‘maar’ over die zeventien Nederlandstalige Brusselaars, maar ze vormen wel het sluitstuk van de Brusselse regeringsvorming. Zonder meerderheid is er geen Brusselse regering en wordt het Brussels Gewest onbestuurbaar. Enige bezorgdheid is dus wel op haar plaats.