BIG CITY. Waarom is de iris het symbool van Brussel?

Bij de oprichting van het Brussels Gewest viel het oog op de iris als embleem. Die keuze zou terug te voeren zijn tot een gebeurtenis in de elfde eeuw. De legende gaat dat de strijders van de hertogen van Brabant toen een overwinning te danken hadden aan de iris. Doordat die bloemen in de streek volop bloeiden in ondiepe stukken van het moeras, wisten ze waar hun paarden konden galopperen, en waar niet. De vijand had dit niet door. Maar is dit heroïsche verhaal de reden dat de iris duizend jaar later nog steeds het symbool is van onze stad?

“Het is mooi meegenomen als het ontstaan van een stad gekoppeld kan worden aan een heldhaftig verhaal met sterke symbolen,” vertelt historicus Roel Jacobs. “Zeker omdat Brussel doorheen de eeuwen steeds aan belang bleef winnen. Maar in al het materiaal dat ik las over het ontstaan van Brussel en haar geschiedenis, vond ik niets terug over de iris als symbool van de stad.”

Dat gebeurde officieel pas eeuwen later bij het ontstaan van het Brussels Gewest in 1989. De iris leek toen perfect geknipt als logo en volgens Jacobs is ze symbolisch ook erg sterk. “Eigenlijk is het ontstaan van Brussel niet per se toe te schrijven aan een dapper personage of een belangrijk religieus iemand, maar wel aan haar bewoners."

"De eerste tekenen van de stad ontstonden langs de Zenne, een wispelturige rivier die elke winter uit haar oevers trad. Wanneer het water opnieuw daalde, veranderde de stroming. Daardoor konden de bewoners van de regio er moeilijk iets opbouwen. Ze namen dus zelf het heft in handen om dammen en bruggen te bouwen, en zo de rivier in te tomen. Het is in die tijd dat de iris er in groten getale bloeide. Daarom is het een mooie verwijzing naar de roots van de stad. Bovendien is iets moois dat uit een moeras bloeit ook gewoon een krachtig statement.”

Hardnekkige bloem

Een kronkelende, gele bloem op een blauwe achtergrond: zo zag het eerste logo van het Brussels Gewest eruit. De kleuren verwijzen naar Brussel als Europese hoofdstad. Het zijn zelfs de Brusselaars zelf die het ontwerp via een referendum gekozen hebben.

Dat logo hield het net geen twintig jaar vol. In 2012 besliste het Gewest om het oude logo te vervangen door een strakker en moderner design. De iris wordt nu afgebeeld als een hartje met twee blaadjes errond. Het werd meteen ook verwerkt in het logo van alle Brusselse overheidsdiensten zoals de MIVB, parking. brussels, Villo of urban.brussels.

De Brusselaars zelf bleken sterker gehecht aan het originele logo dan gedacht. Zelfs na twaalf jaar blijft dat hier en daar opduiken. In voetbalkringen die het in hun logo verwerken, als embleem op scoutsuniformen, bij Brusselse ontwerpers van kleren of juwelen zoals Ksaar of Souris, verwerkt in stickers of getatoeëerd op de armen van fiere inwoners. Het lijkt wel alsof de oude tekening sinds de afschaffing ervan een sterk symbool is geworden om te dragen, als je je trots over de stad wil uiten. Zo blijft die oude iris nog steeds bloeien. Net zoals die hardnekkige bloem in het moeras.

• VOLGENDE KEER Hoe zag de Kunstberg er vroeger uit?

Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier