UCL-professor: ‘Diyanet-moskeeën hebben invloed op Turkse diaspora in Brussel’

Vlaams minister van Werk Zuhal Demir (N-VA) trok de arbeidsvergunning van vijf imams in die gelieerd zijn aan de omstreden Turkse religieuze koepel Diyanet. Professor Jean-François Husson (UCL) noemt de demarche ongebruikelijk: “Meestal overheerst een zeker pragmatisme.”

De omstreden Turkse religieuze koepel Diyanet doet weer van zich spreken, nadat Vlaams minister van Werk Zuhal Demir (N-VA) de arbeidsvergunning van vijf aan de koepel gelieerde imams introk, zo berichtte Het Laatste Nieuws.

“De kwestie speelt al twintig jaar, en niet enkel in België", zegt professor Jean-François Husson (UCL). "Sommige overheden beschouwen Diyanet als een goed gestructureerd en geprofessionaliseerd aanspreekpunt voor de Turkse islamitische gemeenschap in België, wat maakt dat men belang heeft bij een zekere samenwerking met hen. Maar de vraagt blijft of Diyanet een partner is, of een instelling die uit is op inmenging in de Belgische politiek.”

Van de islamitische koepelorganisaties in België is Diyanet de machtigste. Ze telt een zestigtal moskeeën in ons land, waarvan vier in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Ze levert rechtstreeks imams aan de geaffilieerde moskeeën. Diyanet heeft een structuur, een apparaat, die zijn belang en kracht uitmaakt, maar dat maakt ook dat de openbare machten ongerust worden van de invloed of inmenging ervan.

“Het Diyanet-model is in hoge mate geprofessionaliseerd, en dat maakt het voor de overheden op het eerste zicht eenvoudiger om het overzicht te behouden”, zegt Husson. “Het heeft het voordeel dat het coherent en gestructureerd is, al zijn er dan inhoudelijke bezwaren.”

Stemadvies

Dat de Diyanet-moskeeën het officiële discours van de Turkse overheid uitdragen is niet nieuw, maar de sterkere religieuze accenten die het Erdogan-regime in de laatste jaren legt, zorgen volgens Husson wel voor een verhoogde waakzaamheid. “De beweging kantte zich bijvoorbeeld opvallend tegen het EVRAS-programma (rond seksuele voorlichting, red.) in het Franstalig onderwijs. Ze spreekt zich ook uit tegen de erkenning van de Armeense genocide. Op zulke momenten zie je duidelijk de invloed die het Diyanet-discours heeft op de Turkse diaspora in België. Als er in een Diyanet-moskee een bepaald stemadvies wordt gegeven, wordt dat door de gemeenschap ook opvallend eensluidend opgevolgd. In de Marokkaanse gemeenschap is dat bijvoorbeeld minder het geval.”

Het hoeft geen betoog dat een eventueel ingrijpen tegenover een religieuze organisatie een delicate materie is. De vrijheid van eredienst is in België absoluut. Demir trekt bij het ontslag van de vijf Turkse imams in de eerste plaats de arbeidsrechtelijke kaart: volgens de wet mogen arbeidsmigranten in België nu eenmaal niet op de payroll staan van een buitenlandse overheid. Bedienaars van de erkende erediensten in België staan in principe op de loonlijst van de FOD Justitie. De wetgeving is er onder andere op gericht dat er geen van buitenaf betaalde migranten prediken in deze moskeeën.

Geen wonderoplossing

Evenwel is de erkénning van de godsdiensten een regionale bevoegdheid geworden. Geldt in Vlaanderen bijvoorbeeld dat àlle voorgangers in een erkende religieuze instelling door Justitie moeten worden betaald, dan geldt in Brussel slechts voor op zijn minst één voorganger per erkende instelling. “Die laatste regeling kwam er omdat de Diyanet-moskeeën gedreigd hadden het erkende bestel te verlaten. Zij hadden liever geen imams die door de Belgische staat werden betaald,” zegt Husson.

Wat meteen verklaart waarom de overheden niet altijd vol op het orgel gaan. “Bij beleidsmakers ontstaat een soort consensus: het was wenselijk dat een maximaal aantal moskeeën erkend werd, om de zaken in de gaten te kunnen houden. De erkenningsprocedure houdt immers een aantal regels in qua toezicht: de openbare macht behoudt een zekere kijk op hoe de organisatie geleid wordt. Een religieuze organisatie die op die manier erkend is, daar krijg je dus meer informatie over dan over een ‘gewone’ VZW. Daar speelt dus weer dat pragmatisme. Ondanks de verschillende toezichtprocedures is het echter niet altijd eenvoudig om te weten wat er zich allemaal afspeelt in de moskeeën. Een erkenning is dus geen wonderoplossing.”