‘Met decumul zal parlement echt toezien op kluwen aan vzw’s’

In Brussel bestaat een ondoorzichtig kluwen van een achthonderdtal openbare instellingen met politiek benoemde bestuursraden, schat Transparencia.be. Expert overheidsfinanciën Herman Matthijs (VUB en UGent): “Schaf de OCMW-raden af, zorg voor een decumul tussen gemeente en gewest, en hou dan veel strenger gewestelijk toezicht.”

"Een veredelde gemeenteraad,” noemt Matthijs het huidige Brussels parlement. 70,8 procent van de Brusselse parlementsleden zit ook in een gemeenteraad of schepencollege, bleek uit een onderzoek dat vorige week werd gepubliceerd. Bijna een derde van de parlementsleden is burgemeester, OCMW-voorzitter of schepen.

“De cumul in Brussel is vooral een zaak van de Franstaligen,” zegt Matthijs, “Aan Nederlandstalige kant zijn er van de zeventien parlementsleden slechts twee die tegelijk ook schepen zijn: René Coppens (Open VLD), in Ganshoren, en Els Ampe (Open VLD), in Brussel-Stad.”

“Dominique Dufourny (MR), die burgemeester is van Elsene, denkt in het parlement eerst en vooral aan Elsene. En hetzelfde geldt voor al haar collega’s met een gemeentelijk mandaat. Als het verboden zou worden om die twee ambten te combineren, dan zouden er in het Brussels parlement eindelijk eens discussies op gewestelijk niveau plaatsvinden.”

Dat het aantal gemeentelijke instellingen met betaalde mandatarissen in Brussel zo gigantisch de pan uit rijst is een direct gevolg van het gebrek aan toezicht door het gewest, zegt Matthijs. “Die vzw’s werden onder meer gecreëerd om de wetgeving rond statutaire ambtenaren te omzeilen. Statutaire ambtenaren moeten slagen voor examens en zijn moeilijk te ontslaan, en de gemeente moet bij hun aanwerving ook rekening houden met het taalevenwicht. Als je contractuelen aanwerft, doe je wat je wil.”

Dochter Onkelinx
“Als Mayeur bij Samusocial een dochter van Laurette Onkelinx wilde aannemen, dan was dat zo. Door het gebrek aan toezicht konden ze bovendien politici die bij de coalitievorming voor een schepenambt uit de boot waren gevallen, belonen met een betaald mandaat in deze of gene raad van bestuur.”

Om te wieden in de mandatentuin en de wildgroei aan vzw’s, stelt Matthijs op korte termijn drie maatregelen voor. “Schaf ten eerste de OCMW-raden af, net zoals ze in Vlaanderen hebben gedaan. De functie van OCMW-voorzitter wordt dan een bevoegdheid van een van de schepenen.”

“Voer verder, net zoals president Macron in Frankrijk, een decumul in tussen gemeente en gewest: ofwel zit je in het schepencollege, ofwel in het Brussels parlement, maar niet in de twee tegelijkertijd.”

“Dat leidt er ook automatisch toe dat het toezicht op de lokale besturen opgedreven zal worden. Als er in het parlement alleen mensen zonder gemeentelijk mandaat zitten, zullen ze het bestuur in de gemeenten strenger controleren.”

“Het parlement heeft daarvoor toch een aantal instrumenten in handen. Het zou onder andere de uitkeringen door het Gemeentefonds kunnen terugschroeven.”

De gewestregering moet voor Matthijs trouwens ook een pak eenvoudiger worden. “Je zou ze makkelijk kunnen beperken tot vijf ministeries en een aantal agentschappen, geleid door een ambtenaar, onder toezicht van het gewest.”

“Waarom moeten Vivaqua of de MIVB een raad van bestuur hebben? Een van de grootste aandeelhouders van de MIVB is de gemeente Sint-Joost, omdat burgemeester Guy Cudell zich daar ooit heeft ingekocht. Anno 2017 is die situatie lang achterhaald.”

“En waarom moeten er zes politiezones zijn, met zes keer zitpenningen voor de politieraden? Bij de brandweer is het wel gelukt: die is volledig gewestelijk, heeft geen raad van bestuur, en dat is voor mij de beste administratie in Brussel.”