Buiten de Nederlandstalige vijver vissen wordt zondag cruciaal voor de partijen

Hoe goed de Nederlandstalige partijen zondag zullen scoren, hangt voor een groot deel af van het aantal kiezers dat ze kunnen overtuigen die traditioneel niet op Nederlandstalige partijen stemmen. Dat heeft invloed op de campagne. De ene partij zit op dat vlak comfortabeler dan de andere.

Toen de resultaten van de vorige gewestverkiezingen in 2019 binnenliepen, viel menige mond open. Het aantal stemmen op Nederlandstalige lijsten was tot dan toe bij elke verkiezing gestaag gekrompen. Plots was er sprake van een volledige ommekeer: het aantal sprong van 53.000 naar 70.000, een absoluut record.

Voor die trend waren verschillende verklaringen: de aanwezigheid van Agora en DierAnimal bijvoorbeeld, themapartijen zonder echt Nederlandstalig etiket. Of de manier waarop de kieslijsten worden gepresenteerd (in één oogopslag, zodat kiezen voor de andere taalgroep makkelijker werd), net als de opkomst van een nieuwe generatie kiezers zonder uitgesproken link met een taalgroep.

Zeker is in elk geval dat veel niet typisch Nederlandstalige Brusselaars hun stem hadden gegeven aan een Vlaamse lijst. Traditioneel stemden vooral kiezers op Nederlandstalige partijen die het Nederlands als moedertaal hadden, in 2019 verschoof dat beeld. Dat heeft een aanzienlijke impact op de Nederlandstalige resultaten: het volstaat dat enkele procenten van de grote vijver van kiezers die traditioneel op Franstalige partijen stemmen (en in werkelijkheid allerlei moedertalen hebben) opschuiven.

Het grote potentieel van de anderstalige stem heeft ook een invloed op de campagne. Dat begint al bij de samenstelling van de lijsten. “Op onze lijst staan mensen met heel verschillende achtergronden, die zo ook de diversiteit van Brussel weerspiegelen,” vertelt Neal Raes van Vooruit.brussels. “Daarnaast voeren we een twee- en soms zelfs drietalige campagne.”

Ook bij een partij als Groen valt de resolute keuze voor een lijst met diversiteit op. Bij de andere Nederlandstalige partijen zijn er vaak wel kandidaten met diverse achtergronden, maar is die aanwezigheid minder uitgesproken. Uitzonderingen zijn Team Fouad Ahidar en Viva Palestina, waar kandidaten met een Maghrebijnse achtergrond domineren.

De Wever-effect

Het belang van de anderstalige kiezer blijkt ook uit de manier waarop de partijen campagne voeren. Twee- of meertalige communicatie is de norm, ook voor partijen met een uitgesproken Vlaams profiel. Zo adverteert N-VA op de Brusselpagina’s van Franstalige kranten. “We merken ook dat Bart De Wever aanslaat bij Franstaligen, net als onze keuze voor problemen benoemen en aanpakken,” zegt de Brusselse kopvrouw Cieltje Van Achter, die zelf regelmatig in Franstalige televisiestudio’s opduikt.

Ook Vlaams Belang voert een tweetalige campagne. Scoren bij anderstalige kiezers, de partij weet al veel langer dat het kan. Met Johan Demol haalde het VB in 2004 immers een monsterscore, ook toen al met een tweetalige campagne.

Dat het gewicht van de anderstalige stem belangrijk wordt, daaraan twijfelt niemand. Alleen zal de ene partij het wellicht moeilijker hebben dan de andere om buiten de eigen traditionele vijver te vissen. “Er komt geen enkele uiterst rechtse Franstalige partij op,” analyseert politicologe Emilie van Haute (ULB). “Listes Destexhe of de Parti Populaire is er niet meer bij, Chez Nous evenmin. Dat speelt in het voordeel van Vlaams Belang.”

Dat het VB het erg goed doet in de Vlaamse peilingen, kan weer voor een tegenreactie zorgen bij anderstalige stemmen in Brussel. “Mensen vragen zich af of ze misschien Nederlandstalig moeten stemmen om het Vlaams Belang en de N-VA af te remmen, dat leeft wel bij debatten,” merkte Stijn Bex, Brusselaar en Vlaams Parlementslid van Groen. Bij Vooruit klinkt een gelijkaardig geluid. “Veel Brusselaars zijn bevreesd voor een nieuwe zwarte zondag.”

Vorige maand had een ULB-professor om die reden ook al opgeroepen om Nederlandstalig (maar niet VB of N-VA) te stemmen.

Nogal wat waarnemers denken ook dat Groen heel wat Ecolo-kiezers zou kunnen overtuigen. “Die twee partijen presenteren zich nu al samen, dan is de stap makkelijker gezet,” denkt politicoloog Dave Sinardet (VUB). Zijn collega Emilie van Haute ziet dat ook zo. “Groen leverde met Elke Van den Brandt een minister die de stad zichtbaar heeft veranderd, terwijl Ecolo dat veel minder kon.”

Dat laatste argument kan ook Vooruit.brussels in de kaart spelen, dat met Pascal Smet ook een doener in zijn rangen heeft. “Tegelijk dreigt voor die partij natuurlijk het verlies van Fouad Ahidar en zijn stemmen,” analyseert van Haute.

Haaks op de meertalige realiteit

Bij Open VLD is het de vraag of de partij teleurgestelde MR-kiezers kan lokken, nu de Franstalige liberalen wat naar rechts schuiven. “Maar het moeilijkst wordt het misschien nog wel voor CD&V,” vermoedt Sinardet. “Benjamin Dalle komt veel minder aan bod in Franstalige media en is wellicht minder bekend bij anderstaligen. Ook de link met Les Engagés is minder sterk.”

De partij zelf wijst erop dat er evengoed diversiteit op haar gewestlijst is. “Maar als Benjamin Dalle andere talen gebruikt, zal het toch in de eerste plaats zijn om naar het Nederlands te leiden,” zegt zijn woordvoerder.

Voor Dave Sinardet bewijst het belang van de anderstalige stem alvast dat het Brusselse kiessysteem haaks op de meertalige realiteit staat in het gewest. “Eigenlijk moeten we daar zo snel mogelijk vanaf. Je zou bijvoorbeeld tweetalige lijsten kunnen toelaten én de gegarandeerde vertegenwoordiging van Nederlandstaligen behouden.”