Hulplijn voor de formateurs (4), Christos Doulkeridis: ‘Zet niet alles in regeerakkoord'

Zondag sneuvelt het record van langste Brusselse regeringsvorming. Dat staat nu nog op naam van de regering-Vervoort II, die in de zomer van 2014 56 dagen nodig had om tot een akkoord te komen. BRUZZ biedt deze week de formateurs Elke Van den Brandt (Groen) en David Leisterh (MR) elke dag een nieuwe hulplijn, met raad van voormalige collega's die ooit op hun stoel zaten. Vandaag: Christos Doulkeridis, kopstuk van Ecolo, burgemeester van Elsene en medeonderhandelaar in 2004 en 2009. "Partijvoorzitters van buiten Brussel moeten de Brusselse politici hun werk laten doen.”

In 2004 vormde Doulkeridis mee een Brusselse regering met PS, Ecolo en cdH (tegenwoordig Les Engagés), aan Nederlandstalige kant stapten VLD, SP.A (nu Vooruit) en CD&V in de regering. In 2009 besloot de ‘olijfboomcoalitie’ aan Franstalige kant verder te regeren, maar dan met meer gewicht voor de Franstalige groenen, die toen flink meer zetels in Brussel hadden gewonnen. Aan Nederlandstalige kant werden de socialisten ingeruild voor Groen.

Hoe ging het eraan toe toen u mee een regering vormde?

“2004 was onze eerste regeringsdeelname in Brussel, maar we hadden voor de verkiezingen al uitgebreid contact gehad met PS en cdH (nu Les Engagés). We vertrokken dus niet van nul, maar kenden elkaar intussen en hadden een gemeenschappelijke visie voor Brussel. Dat vergemakkelijkte enigszins de zaken.

Dat was ook het geval in 2009, al waren de onderhandelingen toen meer gericht op dringende hervormingen. Dat daar toen ook een volgens mij goed resultaat is uit voortgekomen, kwam doordat er voldoende vertrouwen was, alle deelnemende partijen respecteerden elkaar.

Ik heb dan ook twee vlotte formatierondes meegemaakt. Als het goed gaat, kraait daar ook geen haan naar. Het is pas wanneer het niet opschiet dat het begint op te vallen en dan volgt de kritiek.”

Waarom ging het toen een pak sneller dan vandaag?

“Bij een regeringsvorming hangt veel hangt af van de formateur, die heeft een belangrijke taak. Hij of zij bepaalt het ritme, de agenda, of we heel de nacht doorvergaderen of er vroeg mee ophouden, enzovoort...

Toen ik onderhandelde hielden we eerst een-op-eengesprekken met de partijvoorzitters, en daarna met alle partijen samen, waarbij de rol van de formateur cruciaal werd. Politiek onderhandelen, dat is een stiel, en Charles Picqué (PS) was er zeer bedreven in. Zo bewaarde hij de lastigste dossiers tot het laatste, en hij zorgde ervoor dat er een moeilijk dossier voor elke partij bij zat, zodat geen enkele speler op het einde te veel benadeeld werd.”

Ook durfde Picqué al eens wijn te schenken aan tafel, of tot laat in de nacht te blijven onderhandelen. Sommigen aan tafel werden dan moe of minder aandachtig, daar rekende hij dan op om een akkoord te forceren. Al kon dat dan later in de regering voor problemen zorgen.”

Wat was de meest lastige knoop destijds?

“De kwestie van de nachtvluchten was een moeilijk onderwerp. Ik had ook de indruk dat de Vlaamse partijen in Brussel daarover werden geïnstrumentaliseerd door hun voorzitters uit Vlaanderen.

Want alle inwoners van Brussel, of ze nu Frans of Nederlands spreken, zouden hierover toch aan hetzelfde zeel moeten trekken? Op zich is dat geen communautaire kwestie, in Brussel hebben zowel Franstaligen als Vlamingen last van geluidsoverlast. Maar het lijkt soms dat Vlaamse partijen in Brussel heel afhankelijk zijn van het standpunt van de Vlaamse moederpartij.”

Even naar het heden springen, hoe zou u met de politieke kaarten van vandaag aan de slag gaan?

“Als de formatie nu zo lastig lijkt, komt dat vooral omdat er weinig respect is tussen de mogelijke regeringspartners. MR en PS zijn heel hard met elkaar in de clinch gegaan tijdens de kiescampagne, maar die is nu voorbij. Er is nu nood aan een constructieve en positieve houding bij de onderhandelaars.

Ik merk ook een zekere berekening bij bepaalde partijen. Zo lijken sommigen liever de gemeenteraadsverkiezingen af te wachten dan meteen voluit te onderhandelen. Dat lijkt me niet goed voor het vertrouwen van de kiezers, partijen moeten oprecht zijn over hun intenties, anders wordt het wel heel moeilijk.

Nu begrijp ik wel dat er bepaalde onderhandelingstechnieken en strategieën worden gebruikt. Regeringsonderhandelingen hebben altijd iets ondoorgrondelijks, ze zijn zelden transparant. Je kan die nu eenmaal niet voeren door er jan en alleman bij te betrekken. Het kan zelfs op een lelijk proces lijken, maar voor mij blijft het iets moois, omdat het einddoel positief is. Het is nodig om tot een akkoord te komen, en akkoorden sluiten, dat is voor mij nog steeds de beste manier om aan politiek te doen.”

Durft u zich aan een voorspelling te wagen over wie er in de volgende Brusselse regering zal zitten en wanneer die er zal zijn?

“Aan Nederlandstalige kant ga ik geen voorspellingen doen, aan Franstalige lijkt het op dit moment te bewegen richting een regering met MR en Les Engagés, aangevuld met de PS. Net (donderdag 1 augustus, red.) komt het bericht binnen dat PS gesprekken wil opstarten, dat is goed nieuws, want we kunnen het ons niet veroorloven om te dralen.

Brussel heeft dringend nood aan een volwaardige regering die de belangen van het gewest kan verdedigen tegenover het federale niveau en de andere deelstaten. Want Brussel is geen sterke speler, de andere gewesten wegen zwaarder door. Dat zie je nu al aan de samenstelling van de Franse gemeenschapsregering, waar zijn de Brusselaars? Komt Brussel zelfs aan bod bij de federale onderhandelingen? Ik mag het hopen, maar een sterke Brusselse regering kan voor het gewest op tafel kloppen.”

Welke tips heeft u nog voor informateurs Elke Van den Brandt en David Leisterh?

“Ik wens ze eerst en vooral bonne chance, ze hebben een stevig mandaat gekregen van de kiezer en moeten daar nu mee aan de slag.

Ik ga me niet uitspreken over meneer Leisterh, want hij heeft een grote verantwoordelijkheid, maar de neerbuigende en misplaatste uithalen van zijn partijvoorzitter (Georges-Louis Bouchez (MR), red.), die kunnen voor mij niet door de beugel. Partijvoorzitters van buiten Brussel moeten de Brusselse politici hun werk laten doen, en de onderhandelingen faciliteren, niet dwarsbomen.

Bovendien moet je als onderhandelende partij eerbied hebben voor alle deelnemende partijen, ongeacht hun omvang. Want het diverse en complexe Brusselse gewest kan niet functioneren zonder dialoog en respect tussen de gemeenschappen, dat is ook een essentieel onderdeel van de democratie.

Ten slotte moet je ook niet alles in een regeerakkoord willen zetten. Er zijn namelijk altijd onvoorziene omstandigheden, en als er vertrouwen is, dan is dat ook niet nodig. Zo heb ik als burgemeester te maken gekregen met de covidcrisis, dat kon niemand voorzien, en toch hebben we dat samen aangepakt. In 2009 heb ik daarnaast mee de basis gelegd voor moeilijke hervormingen tijdens de financiële crisis. Als er vertrouwen en respect is tussen de besturende partijen, dan is alles mogelijk.”