Opmerkelijke verkiezingen, maar de coalitie wordt niet evident

Voor het stof helemaal is gaan liggen geeft BRUZZ een eerste bilan van deze toch wel opmerkelijke verkiezingen, die de kaarten serieus door elkaar schudden. Ook in Brussel. De coalitiegesprekken beloven ingewikkeld te worden. We zetten drie bijzonderheden op een rij.

1. Verschillen tussen Brussel, Wallonië en Vlaanderen groot

Een eerste belangrijke vaststelling: de verschillen tussen Brussel, Vlaanderen en Wallonië kunnen niet groter zijn. In 2019 maakte Groen al een opmerkelijke opmars in Brussel, die er in Vlaanderen niet was. Die move wordt vandaag herhaald. De lijst van Elke Van den Brandt gaat erop vooruit, wat een mooie opsteker is na een eerste mandaat. In Vlaanderen moet Groen daarentegen klappen incasseren.

Maar ook voor de andere Nederlandstalige partijen vallen er zo goed als geen parallellen te trekken. N-VA verliest in Brussel, maar gaat erop vooruit in Vlaanderen. Vlaams Belang doet het in Brussel beter dan de vorige keer, maar telt eigenlijk nauwelijks mee, een groot verschil met Vlaanderen. En Vooruit tot slot kan mooi scoren in Vlaanderen, maar zakt in Brussel door het ijs.

Hoe dat allemaal mogelijk is, is voer voor latere analyses. Opmerkelijk genoeg is de uitslag tussen Wallonië en Brussel ook moeilijk te vergelijken. PTB bijvoorbeeld haalt hier vlot twintig procent, maar in Wallonië scoort de marxistische partij helemaal niet zo goed. De PS houdt stand in Brussel, maar in Wallonië staat ze op verlies.

2. Blokkering van de baan

Tweede belangrijke vaststelling: door de minder goede score van N-VA en Vlaams Belang is het doemverhaal van een blokkering van de Brusselse instellingen van de baan. Nog maar enkele dagen geleden hielden Franstalige partijen er serieus rekening mee dat N-VA mee aan zet zou zijn in de Brusselse regering. Dat ze onmisbaar zou zijn aan Vlaamse kant. Dat is niet zo. De kans dat N-VA in de Brusselse regering komt is in ieder geval klein geworden.

Maar de verrassing is natuurlijk de monsterscore van Fouad Ahidar. Wat het voormalig Vooruit-parlementslid heeft gedaan, is een huzarenstukje. Hij is vier, vijf maanden geleden van nul begonnen en slaagde erin om een partij in de steigers te zetten die meteen de tweede grootste partij wordt aan Vlaamse kant in Brussel, drie zetels binnenrijft in het Brussels parlement, én een zetel in het Vlaams parlement. Dat is ongezien. Hij zet Vooruit, de partij waarmee hij in onmin is geraakt, helemaal te kijk.

Een coalitie vormen aan Nederlandstalige kant zonder Ahidar wordt moeilijk. Heel moeilijk. Ahidar zag zich voor de verkiezingen al minister worden in de Brusselse regering, van huisvesting bijvoorbeeld. Dat kon voor sommigen toen op grootspraak lijken, maar zou in de huidige constellatie gewoon kunnen.

Dat maakt het voor Groen, dat aan zet is, niet per se makkelijk om een coalitie te maken aan Nederlandstalige kant. Zeker, met Ahidar kan gesproken worden. Hij is gepokt en gemazeld in de Brusselse politiek, heeft bakken ervaring. Maar hij zal met heel wat nieuwe parlementsleden aan de slag moeten, die die ervaring missen. Bovendien heeft hij vooral campagne gevoerd bij Brusselse moslims, onder meer rond het verbod op onverdoofd slachten of de hoofddoek in het openbaar ambt. Hij zal die punten ook willen verzilveren in het Brussels regeerakkoord.

Derde partij

‘Formateur’ Van Den Brandt moet dan ook op zoek naar een derde partij. Wordt dat Vooruit, dat een tweede verkiezing op rij klappen krijgt? Of de Brusselse Open VLD dat de meubels al bij al heeft kunnen redden. En wat met CD&V, dat zijn zetel behoudt? Of PVDA waarvan Fouad Ahidar graag zou hebben dat die mee aan boord komt. Dat zal allemaal de komende dagen en weken duidelijk worden.

3. MR aan zet

Aan Franstalige kant is MR aan zet. De grote overwinnaar van deze verkiezing, in Brussel én in Wallonië. Lijsttrekker David Leisterh heeft zich aan de kiezer gepresenteerd als kandidaat minister-president en de kans is ook groot dat hij dat zal worden. Hij kijkt naar Les Engagés, of eventueel Défi, om een centrum-rechtse as te vormen, waar de PS aan kan worden toegevoegd.

De PS zal de kans om opnieuw in Brussel te regeren niet laten liggen. De partij is al sinds 1989 aan de macht, heeft ook stand gehouden bij deze verkiezingen, tegen alle verwachtingen in, en kent als geen ander de kant van de macht.

Voor de MR kan het daarom een voordeel zijn om de PS mee in bad te trekken, in plaats van die naar de oppositie te verwijzen. Er staan forse bezuinigingen op til in Brussel, na enkele desastreuze begrotingen. De PS kent het hele Brusselse reilen en zeilen als haar binnenzak waar de MR haar voordeel mee kan doen.

De PS beseft dat daar ook een risico aan verbonden is. Er zullen in dat geval twee oppositiepartijen aan de linkerzijde staan: PTB, dat heel goed heeft gescoord, maar ook Ecolo. Die partijen kunnen het de PS knap lastig maken.

Water is erg diep

Maar vooral zal Leisterh ook rekening moeten houden met de Nederlandstalige meerderheid. Want het Brussels regeerakkoord wordt samen gemaakt. Het spreekt voor zich dat het water tussen al die verschillende partijen wel heel erg diep is, zeker rond thema’s als mobiliteit, de scheiding kerk en staat, huisvesting en begroting.

Een ding staat vast: het worden zeer ingewikkelde onderhandelingen voor die nieuwe Brusselse regering.