Gemeente­raads­verkiezingen: drie opvallende trends in de politieke campagne

Op 13 oktober trekt de Brusselaar naar de stembus. Dan worden de negentien gemeenteraden gekozen, waar vervolgens de colleges van burgemeester en schepenen uit voortkomen. Die spelen, ondanks een sterk Gewest, een cruciale rol in het beleid van de hoofdstad. Wat staat er op het spel? De gemeenteraadsverkiezingen in drie tendenzen.

Gemeente en Gewest zijn in Brussel nauw met elkaar verbonden. Aan de ene kant genieten de gemeentebesturen een verregaande autonomie. Dat betekent dat de wil van de gemeente vaak ook wet is in Brussel, en dat het Gewest daar in zijn beleid veel rekening mee moet houden.

Anderzijds kunnen de lokale besturen ook moeilijk rond het gewestelijke territoriale beleid, of het nu gaat om mobiliteit of stedenbouw. Ook worden de gemeenten fors financieel gesteund door het Gewest. Die wisselwerking heeft een sterke invloed op het beleid in de hoofdstad.

Het belang van de verkiezingen van 13 oktober kan nauwelijks onderschat worden. Niet alleen voor de inwoners van de negentien gemeenten, maar ook voor het grootstedelijke beleid. BRUZZ ontwaart drie grote trends.

1. Een as van MR-Les Engagés, maar niet overal

Zowel MR als Les Engagés willen hun verkiezingsoverwinning van juni verzilveren. Ze hebben zich voor de formatie van de Brusselse regering aan elkaar vastgeklikt. Dat heeft, nu al, gevolgen op lokaal niveau.

Sint-Pieters-Woluwe was trendsetter door in januari al een heus kartel aan te kondigen van Les Engagés en MR. Zes andere gemeenten, onder meer Schaarbeek en Watermaal-Bosvoorde, volgden. Ter vergelijking: bij de vorige verkiezingen in 2018 was er geen enkel dergelijk kartel.

Zelfs als er geen kartel is, tonen andere gemeenten wel toenadering of zelfs voorakkoorden tussen MR en Les Engagés. De bedoeling is duidelijk: in zoveel mogelijk gemeenten aan de macht komen, door PS en/of Ecolo van de troon te stoten.

Toch is de as MR-Les Engagés niet overal even sterk. In een aantal gemeenten, zoals Ukkel, Vorst, Ganshoren of Berchem, staan MR en Les Engagés juist lijnrecht tegenover elkaar. Het toont aan dat lokale dynamieken nog een belangrijke rol spelen in Brussel.

Zeker bij Les Engagés beseffen ze dat de samenwerking met MR, hoewel die zeker voordelen kan opleveren, ook met een pak nadelen komt. Les Engagés willen bijvoorbeeld ook hun eigen identiteit en ideologie kunnen uitspelen en dat is erg moeilijk in een entente met de veel grotere MR.

Les Engagés-voorzitter Maxime Prevot haastte zich onlangs om te zeggen dat Les Engagés en MR niet scotchés zijn, niet aan elkaar zijn geplakt. “We zijn van niemand het aanhangwagentje,” zo zei hij.

Toch blijft de vraag hoe hard de nationale hoofdkwartieren een MR-Les Engagés-as zullen proberen door te duwen. Voor de toekomstige Brusselse regering, waar MR-Les Engagés de basis van vormt, kunnen gelijklopende meerderheden op lokaal niveau erg nuttig zijn om een gewestelijk beleid door te voeren. In dat geval zouden er zelfs veel MR-PS-Les Engagés-meerderheden kunnen ontstaan in de negentien.

In die zin zijn deze verkiezingen ook een krachtmeting tussen de nationale belangen van de partijen en de gevoeligheden die puur op lokaal niveau spelen.

2. Ecolo-Groen in het defensief

Ecolo raakte in 2018 in maar liefst veertien van de negentien colleges. Dat was ongezien. Of dat na 13 oktober nog zal lukken, is de vraag. Ecolo kreeg een zware klap bij de afgelopen verkiezingen, en zit in het verweer.

Zeker is dat Les Engagés en vooral MR zullen proberen om Ecolo-Groen uit de colleges te duwen. Het verzwakt immers Groen, dat er normaal gezien wel bij zal zijn in de Brusselse regering.

Bij de MR is het ook een zoete wraak omdat Ecolo, door zijn verkiezingsoverwinning in 2018, burgemeesters heeft weggekaapt van MR.

Ecolo telt vandaag drie burgemeesters in de rangen, maar twee van hen zijn geen kandidaat meer. Ook dat kan het moeilijker maken voor de partij om aan zet te blijven. Anderzijds zijn er overal Ecolo-Groen-lijsten. De Nederlandstalige groenen krijgen daar overal goede plaatsen. Groen scoorde wél goed in juni. Dat kan de ecologisten een boost geven.

Ecolo-Groen afschrijven is dus zeker kort door de bocht. De sleutel ligt in veel gemeenten ongetwijfeld bij de PS, en deels ook bij Les Engagés. De samenwerking tussen PS en Ecolo-Groen liep zeker niet altijd van een leien dakje, maar zomaar zeggen dat de PS dan maar liever met de MR in zee gaat, lijkt een brug te ver. De PS – en ook Les Engagés – weet dat ze met Ecolo makkelijker een progressieve agenda kan doorvoeren.

3. De factor PTB-PVDA

PTB-PVDA heeft in 2024 uitstekend gescoord bij de Gewest- en Kamerverkiezingen. In sommige gemeenten is de extreemlinkse partij de grootste, met soms scores boven de 25 procent. Er is weinig reden om aan te nemen dat die partij die winst plots kwijt zal raken.

PTB-PVDA gaat wel voorzichtig te werk. Ze wil zich niet aan haar succes verbranden. Ze komt ten eerste niet overal op. De PTB-PVDA dient alleen een lijst in als er een sterke lokale afdeling is. Ze wil naar eigen zeggen kunnen garanderen dat ze, naast haar werk in de gemeenteraad, volledig volgens haar marxistische ideaal, ook actief kan zijn op het terrein, in de ‘volkse wijken’. PTB-PVDA komt op in negen gemeenten.

PTB-PVDA mikt ook niet overal op bestuursdeelname. Ook daar luidt het adagium: er mogen geen brokken van komen. De partij hoopt wel op een burgemeester of enkele schepenen in Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Gillis en Vorst. Veel zal afhangen van de vraag of de progressieve partijen als PS en Ecolo die kaap zullen durven te nemen. Zowel bij PS als Ecolo leeft er flink wat argwaan of zo’n coalitie überhaupt mogelijk is. In Molenbeek waren er in 2018 gesprekken met PTB-PVDA, maar die draaiden op niets uit.

Als de partij mee in een coalitie zit, komt Brussel op onbekend terrein. Maar zelfs als zit PTB-PVDA niet mee in het bestuur zit, kan dat in heel wat gemeenten het speelveld serieus verkleinen voor de klassieke machtspartijen in de zoektocht naar een meerderheid.

Voeg daar nog in een aantal gemeenten de aanwezigheid van Team Fouad Ahidar aan toe, dat ook al goed scoorde in juni. Daarom riskeert de coalitievorming in sommige gemeenten ingewikkeld te worden.