Beeldspraak: rijkdomschaamte, een plan voor de kleine man

Elke week verzint Michaël Bellon een nieuw onderschrift bij een oude persfoto. Deze week: een colporteur of huis-aan-huisverkoper op de Anspachlaan in 1933.

Het is knap dat zij zich schaamt voor het geluk dat een ander niet heeft, maar had die neurochirurg ook geen geluk dat hij zo hard kon studeren? Misschien is rijkdomschaamte wel iets voor de sufferds die zichzelf niet kunnen wijsmaken dat hun rijkdom volledig verdiend en verantwoord is.

En nu we het toch hebben over jaaroverzichten. Eén van de interviews die me het meest zijn bijgebleven is dat met de Franstalige Brusselse schrijver Thomas Gunzig. Die kwam naar aanleiding van zijn roman Feel Good uit de kast als succesvolle middenklasser, die zonder de back-up van bemiddelde ouders toch in financiële onzekerheid leeft. Zijn bekentenis is herkenbaar.

De laatste weken lieten twee vrienden me nog verstaan dat als ze soms dingen lieten schieten, dat niet kwam door een gebrek aan enthousiasme, maar aan financiële marge. Steeds meer middenklassers moeten wijken door de precariteit, terwijl de vangnetten onder de valkuilen in de sociale piramide al vol liggen met mensen die het al veel langer veel slechter hebben.
Die middenklassers combineren nu rijkdomschaamte met financiële onzekerheid.

Wat als nergens een duidelijke grens tussen rijk en arm valt te trekken, maar er sprake is van een continuüm waarin iemand altijd iets armer is dan de ene, maar ook iets rijker dan de andere?

Dan is er ook niet zoveel verschil tussen de superrijke die in ruil voor zijn belastingvoordelen en wat teambuilding in Davos zelf zijn goede doelen uitkiest, en de goedbetaalde ambtenaar die buiten het zicht van de bedelaars op een derde vliegvakantie vertrekt in ruil voor wat linkse sympathieën. Zoals er weinig verschil is tussen een prins die recht meent te hebben op privileges omdat hij in Laken is geboren, en de 'eigen mensen' die hetzelfde vinden omdat ze Vlaming zijn. Solidariteit duurt vaak maar zolang de eigen voorraad strekt en tot het geweten is gesust.

Daarna mag je jezelf toch wat belonen met hetgeen je door hard werk, nu ja, verdiend hebt. Ongelijkheid schijnt de wereld bovendien gemotiveerd te houden, en het gerucht wil dat Bezos, Musk en Zuckerberg uiteindelijk meer welvaart genereren dan de onsexy solidariteitsmechanismen van de staat. Zullen we solidariteit dan maar helemaal privatiseren? Of toch eens onderzoeken waar die rijkdomschaamte vandaan komt, zonder het communisme te herinstalleren of het loon van de neurochirurg te halveren. In het jaar nadat deze foto werd genomen was er al het Plan De Man. Misschien lucht het iedereen op als we in 2020 werk maken van een plan voor de kleine man.