Culinair ontdekt: hawaï

Wat er ook op tafel komt met ananas erop, het wordt op de menukaart gezet als afkomstig uit Hawaï: coupe hawaïenne, croque hawaïen, pizza Hawaï ...
Dat is vreemd, want de plant, Ananas comosus – een soort bromelia – is een plant uit Paraguay en uit het zuiden van Brazilië. De naam komt uit een lokale taal, het Tupi-Guarani, en betekent zoiets als 'parfum der parfums'. Het is dan ook een van de sterkst smakende en aangenaam geurende vruchten die er zijn, zelfs weinig subtiel, op het vulgaire af.

Ananas is een schijnvrucht, een ophoping van besjes langs de steel van de plant. Ananassen groeien in bomen of op kale rotsen. De vrucht werd al drie eeuwen geleden naar Europa gebracht waar ze als curiosum troonde op grote diners van koningen en hertogen. De vrucht heet daarom symbool te staan voor luxe en gastvrijheid.

Hala kahiki heet de ananas in het Hawaïaans: dat betekent 'allochtone vrucht'. Die werd op de eilanden aangeplant door ene James Dole, nog steeds bekend van het merk fruit in blik. James kwam over uit Boston in de Verenigde Staten, nadat een neef van hem, Sanford Dole, 'president' was geworden in Hawaï. In 1893 stootte een samenzwering van Amerikaanse zakenlui, onder wie de VS-ambassadeur, er de laatste koningin van de troon. Zij grepen de macht en plaatsten Sanford, een advocaat, aan het hoofd van de nieuwe regering. Dat zou eindigen in de annexering van de archipel door de Verenigde Staten in 1898, zeer tegen de zin van de lokale bevolking.

Dole plantte de bromelia's aan en bouwde een blikjesfabriek, want vers fruit kon in die tijd nog niet op tijd in Amerika raken. Hij had een enorm succes en spoedig breidde hij zijn tuinbouwbedrijfje uit tot 8.100 hectare. Niet alleen was fruit in blik toen iets nieuws, Dole was ook innovatief in reclamecampagnes. Zo moet het zijn dat de blikken ananas over de hele wereld werden verspreid met als oorsprong: Hawaï. Ondertussen is de staat al decennia verdwenen uit de top tien van ananasproducerende landen. Zelfs de blikjesfabriek bestaat niet meer. De meeste ananas vandaag komt uit de Filipijnen of Honduras, en wordt vers en per vliegtuig over de wereld verdeeld. Maar de oorspronkelijke Hawaïaanse bevolking kan het nog steeds niet hebben dat de rest van de wereld hun eilandenrijk associeert met die vreemde, onderdrukkende vrucht. Ananas is voor hen een symbool van uitbuiting. Ondertussen heeft de wereldgemeenschap op een zekere manier wraak genomen.

In 1963 creëerde een zekere Sotirios 'Sam' Panopoulos, een migrant uit Griekenland met een pizzazaak in Ontario (Canada), een pizza met ananas erop. Het werd een 'pizza Hawaï'. Sindsdien zijn er bittere discussies of dit nu kan of niet. De aanvallen stapelen zich op in de moderne media. Zo kon ik al lezen dat pizza Hawaï verantwoordelijk is voor het uitsterven van de dinosaurussen, dat Jeanne d'Arc op de brandstapel belandde omdat ze had toegegeven graag ananas op haar pizza te hebben, dat ananas op pizza een vorm van foltering is van de Napolitaanse Camorra. Daarenboven blijkt een Italiaanse vrouw van 102 jaar oud gestorven na het eten van een pizza met ananas en is de vrucht, op die wijze gebruikt, ecologisch rampzalig omdat ananassen in de wereld eigenlijk moeten dienen om geiten te voeren in Griekenland. Na!

Ik kan nog besluiten dat de president van IJsland het gebruik van ananas op pizza in zijn land wou verbieden, maar dat de eerste minister van Canada daarop de pizza Hawaï uitriep tot nationaal streekgerecht.

Wat er ook van zij, ananas associëren met Hawaï en/of pizza blijkt een gevaarlijke zaak voor de wereldvrede. Smakelijk.