De 7 deugden van Brussel: geloof

Geloof is nooit uit de ether geweest in Brussel, al kreeg de katholieke radiozender Spes, na dertig jaar uitzendingen vanuit de Basiliek, geen zendvergunning meer in 2017. Met golven blijkt geloof een trend, vijf Poolse missen na elkaar in de Kapellekerk. Dan is het weer passé en taboe, de Katelijnekerk kan markthal worden, zo dacht Brussel-Stad wel even. Maar wie goed kijkt, ziet het geloof stralen bij de stedeling. En die 'verlichting' heeft niet met één God te maken.

Geloof mag niet beperkt worden tot de christelijke apostolische geloofsbelijdenis, die de kern van de religie vervat. Noch tot islamitische muurstickers met de sjahada, de Joodse sjema of de boeddhistische Toevlucht. Geloof staat als nobele deugd en overtuiging boven de verschillen en die zijn er nogal. Moet je eens meemaken in Brussel: een zondagavondviering van Opus Dei in de Sint-Jacob-op-Koudenbergkerk. Of spektakelvieringen van Braziliaanse candomblé en Cubaanse voodoo in Sint-Gillis. Het maakt iets anders los.

In 2006 schreef paardenarts Karolien Merchiers voor toen nog Brussel deze Week wekelijks onder de titel 'God in Brussel' een artikel over een of andere godsdienst. Een jaar was snel gevuld. Het aantal religies is er niet op verminderd sindsdien. Al staat de basiliek van Koekelberg, groter dan het Vaticaan, er stukken leger bij dan toen we als scholier voor het achterliggende Heilig-Hartcollege jaarlijks postkaarten voor de bouwafwerking moesten verkopen. De kleine en grote geloofsgemeenschappen van de alevieten, quakers en sikhs tot de zwart-Afrikaanse 'mammies' van het Maria­legioen zijn blij met hun stek in een of andere wijk. Ze hoeven geen opzichtige moskee, synagoge of kerk, laat staan een basiliek. Dankzij hun voeling met een ontastbaar geloof maken zij Brussel warmhartig.

Hoe dan? Geloof sterkt het vertrouwen in jezelf en de anderen. Helpt zelfs angsten te overwinnen. Het kan de moslima aanzetten om te durven fietsen in de stad, zonder schroom. De pendelaar om bij treinstakingen, zijn tijd te compenseren met een goede daad: de gehurkte clochard een koffietje trakteren. Ah tiens, de man bijt niet. Geloof draait om trouw (fides), betrouwen, (zelf)vertrouwen, overtuiging: allemaal deugden die té automatisch gekoppeld worden aan godsvrucht en devotie.

De veertiende dalai lama die een keertje Brussel aandeed, stelde het simpel: 'Mijn geloof is eenvoudig. Mijn geloof is vriendelijkheid.' Glimlachen op straat is al een deugd op zich, het toont geloof en vertrouwen in de medeburger van deze stad. Ook paus Johannes Paulus II, die veel minder charisma uitstraalde toen hij in Koekelberg verscheen, gaf geloof een extra dimensie. Bij leven voegde hij bijna 500 heiligen en ruim 1.300 zaligverklaringen aan de Roomse lijst der eeuwen. Hoe symbolisch dat wel is? Het leidt de attentie en het stille gebed naar hen die een voorbeeld zijn voor de samenleving.

Hoe we dat voor Brussel kunnen begrijpen? Onze nieuwe heiligen zijn de helden van de stad. Ze tonen een lichtpunt, geven signalen naar geloof in het goede, het sociale, de mensheid, de schone kunsten die ze verheffen. Ze tonen dat met vele deugden, zoals met volharding, respect, sterkte en liefde, veel grenzen kunnen verlegd worden. Iedereen heeft zulke helden, idolen. Voor mij is dat choreografe Anne Teresa De Keersmaeker, die al veertig jaar de Jeanne d'Arc van de Brusselse dansscene is. Of onderzoekster in kunstmatige intelligentie en eredoctor van de VUB, Pattie Maes. Zanger Arno, enfant terrible van de Dansaertwijkkroegen, maar trotse zaalvuller van het Parijse Olympia. Of klezmerzangeres Myriam Fuks uit de Marollen, die als eerste 'Joodse kiekenfretter' een cd bij Deutsche Grammophon uitbracht, met zigeunerkeizer Lakatos in haar kielzog. En waarom niet, zelfs Lange Jojo, die met zijn meezingers 'deugd' doet.

Ook filmmakers als Dominique Deruddere, Marc Didden, Frederike Migom en Adil & Bilall mogen als zaligverklaarde geesten het geloof aanzwengelen in nieuwe, 'onbevlekte' idealen. Ze dragen een aureool van hoop om zich, nog zo'n gulden deugd. Ze sluiten aan bij de erezaak en gewetenszaak die innig vertrouwen en vaste overtuiging - convinzioni - zijn. Nee, ik hou geen wankel pleidooi richting vooruitgangsgeloof, maar zie in het stadsleven dat de aanvaarding van dromen en het goddelijk ongrijpbare, deel uitmaakt van het vertrouwen in wat juist is. En die deugd heet geloof. Het geeft steun aan wie zoekende is in de stad.

In gemeenschap valt elk geloof te sterken, wordt verkondigd. Kijk dus hoe cohousing jongeren samenbrengt in de stad. Hoe de deelplatformen het geloof in verandering aanzwengelen. Multi-etnische schoolklasjes het vertrouwen, de veiligheid en het samenwerken optillen tot geloof in de toekomst. En ontelbare sport-, cultuur- en activiteitenclubs in Brussel het geloof in 'een aards paradijs' prikkelen. Zou het daarom zijn dat de Brusselse gay waterpoloclub Manneken Fish hoge toppen scheert in de Europese ranking, 'verlicht' door enig geloof?