Vileyne gedachten: samenleven met vallen en opstaan

Dertig jaar puur Brusselse journalistiek heeft BRUZZ-redacteur Danny Vileyn erop zitten. In het magazine blikt hij tweewekelijks terug op wat hem van die drie decennia is bijgebleven. Deze week: Hoe Brussel geworden is wat het is.

“Et ils dansent sur internet et ça fait du bruit.” Zei Adrienne. Waarna ze een brede glimlach op haar gelaat toverde. 'Ils', dat was een Afrikaanse familie, de nieuwe bovenburen van Adrienne en haar man in de Anneessenswijk. En het internet was een soort machine die geluid maakte. Het waren de late jaren 1990, begin 2000.

Adrienne en haar man waren geboren en getogen in de Anneessenswijk en hadden de buurt in sneltempo zien veranderen. Het samenleven was niet gemakkelijk, maar meestal ging ze de situatie met humor te lijf. Adrienne was al meer dan zeventig toen ze me op een ochtend vertelde dat ze, om bezig te blijven, de toiletten ging schoonmaken in een hamburgerrestaurant aan de Beurs. Om middernacht bracht de baas haar met zijn auto naar huis.

Ze kregen het pas echt lastig toen jongeren er een sport van maakten om Adrienne en haar man en hun twee honden – zij een kleine en hij een grote – bij het buitenkomen keihard met voetballen te bestoken.

Omdat de appartementen eigendom zijn van de stad hadden een paar bijdehante buurvrouwen de toenmalige schepen van Stadseigendommen, de Franstalige christendemocraat Georges Dallemagne na veel vijven en zessen toch zover gekregen dat hij afzakte naar de Rapenstraat.

Maar de schepen wist niets beters te verzinnen dan: “Madame, si cela ne vous plaît pas ici, déménagez, il y a des centaines de familles d'immigrés qui veulent venir habiter ici.” (Mevrouw, als het u hier niet aanstaat, kunt u altijd verhuizen, er zijn honderden families van migranten die hier graag zouden wonen.)

Het laatste wat ik van Adrienne hoorde, ondertussen ook al vele jaren geleden, was dat ze naar het rusthuis vertrokken was.

Een veel fouter antwoord is niet denkbaar: met zijn uitspraak stelde Dallemagne de objectieve tegenstellingen in de wijk op scherp: een grote, arme populatie van Maghrebijnse origine met veel gezinnen met veel kinderen, tegenover een kleine groep autochtonen.

De buurt werd in die tijd overigens geteisterd door handtasdiefstallen, inbraken in auto's, drugsdeals en fysiek geweld. Toen het de spuigaten uitliep en ze zelf slachtoffer werd van een inbraak, was een buurvrouw van Marokkaanse origine de eerste die verhuisde.

De Anneessenswijk is stedenbouwkundig een uitloper van de Kuregemwijk binnen de Vijfhoek, het is altijd een arme wijk geweest op een paar honderd meter van de Grote Markt. Waar nu het Fontainaspark is – met een paar architecturaal zeer geslaagde gebouwen – heeft er jaren een half afgebroken Philips-fabriek gestaan – in de volksmond heette de site overigens Sarajevo. Het Brussels Gewest en de Stad Brussel hebben veel geïnvesteerd in de wijk, niet alleen in stenen, maar ook in mensen die op het terrein werken.

Anneessens blijft ook een moeilijke wijk, maar ik hoor dat het er toch veel beter wonen is dan in de jaren 1990. Dat waren trouwens ook de jaren van de doorbraak van het Vlaams Blok, dat met zijn racistische discours het samenleven nog moeilijker maakte.

Maar in de jaren 1990 was het moeilijk om samenlevingsproblemen te bespreken, de wereld scheen in twee gedeeld: racisten en naïeve multiculti's. Vandaag is het stukken makkelijker om problemen aan te kaarten en is extreemrechts in Brussel ook zo goed als van de kaart geveegd. De Brusselaar klaagt en zaagt nog wel – niet altijd, maar toch ook terecht – over vuil en lawaai en overlast, maar hij stemt niet extreemrechts.

De Brusselaar heeft leren leven met diversiteit en veeltaligheid, want dat is Brussel met vallen en opstaan geworden. Immigratie is zoveel meer dan het leven in wijken met problemen.

Het volstaat om aandachtig naar de vele talen te luisteren die je in het openbaar vervoer hoort of geïnteresseerd toe te kijken hoe het straatbeeld in een bepaalde buurt traag maar gestaag wijzigt, en dan te vernemen hoe een groep mensen van een andere nationaliteit in Brussel neergestreken is en hier haar leven uitbouwt.