Culinair Ontdekt: Amla

Al een jaar of wat staat er een blik in de keukenkast. 'Amla in sugar syrup' staat erop en wat verder de uitleg 'goosberry'. Het komt uit Pakistan. Goosberry is Engels voor stekelbes, kruisbes. Ik kocht het blikje omdat ik nog nooit van kruisbessen in blik had gehoord en dat wel eens wou proberen.

Maar met de wetenschappelijk naam erbij wist ik spoedig dat er iets niet klopte. De botanische naam van de kruisbes is Ribes uva-crispa, uit de familie van de Grossulariaceae - in die naam hoor je het Franse groseille doorklinken. Maar hier stond Phyllanthus emblica op geschreven. Ik ben het gaan opzoeken: het blijkt een boom te zijn uit de familie van de Wolfsmelk (Euphorbiacea). Een boom die in Europa onbekend is, maar in Azië een bijna goddelijke status heeft.

De Amlaboom komt vermoedelijk uit India en wordt tot 18 meter hoog, met stokkige takken en kleine blaadjes op fijne twijgen. Heel lang geleden al verspreidden de mensen de boom verder over het continent. Piepkleine bloempjes geven vruchten die bijna steelloos aan de boom hangen. Het zijn ronde groen tot witte (heel soms rode) ballen, met de vorm van groene pruimen, maar dan harder. De vrucht bestaat uit een zestal partjes die op de vruchthuid lijntjes vormen, wat dus inderdaad een beetje aan kruisbessen doet denken. O, en de vrucht blijkt ook behoorlijk zuur. Zo zuur zelfs dat alle bereidingen die ik ermee vind de vruchten eerst in suiker laten trekken. Of ze worden, zoals hier, ingelegd in siroop.

Er bestaan wel 700 soorten binnen het geslacht Phyllanthus en enkele worden in Azië gebruikt. Ook in de Stille Zuidzee zouden ze voorkomen, maar ik heb er daar nooit van gehoord. Toch heeft een verwante soort P. acidus, de volksnaam 'Tahitiaanse kruisbes' meegekregen. De amla heeft vele namen. In het Engels spreekt men van emblic of ook malacca tree. Naar het schijnt zou het schiereiland en de stad Malakka (en dus het huidige land Maleisië) zijn naam halen van deze vrucht. In het Maleis heet de amla trouwens melaka!

In het Hindoegeloof worden de boom en de vruchten geassocieerd met Vishnu. Het is een heilige boom waarvan de vruchten, maar ook de bladeren en de schors worden gebruikt in de geneeskunde. Men wendt ze aan in de bestrijding van ongeveer alle kwalen en ze zouden het leven verlengen. Daar is iets van aan. Amla is - vers - een uitstekende dorstlesser, schrijft men. Amla is een superfruit. Het vruchtvlees bevat naargelang de bron tussen 600 en 1.800 milligram Vitamine C in 100 gram sap. Dat is enorm. De amla was het fruit met het hoogst bekende vitamine C-gehalte ter wereld, tot men er één ontdekte met nog meer ascorbinezuur, de Malpighia glabra of West-Indische kers (acerola).

Maar er is meer aan de hand, het vitaminegehalte in de amla mag dan erg variëren, het wordt beschermd door de aanwezigheid van andere stoffen in het sap, zoals tannines, flavonoïden en galzuren. Iedereen weet dat vitamine C erg gevoelig is aan warmte en oxidatie. Welaan, een glas vers amlasap in de koelkast had na 45 dagen slechts 14 procent van zijn vitaminegehalte verloren. Naast voeding en geneeskunde wordt met amla verder ook shampoo en inkt gemaakt, naast tal van geneesmiddelen zoals poeders en pasta's die voor alles dienen, van ontstekingsremmer tot cholesterolverlager. Ik hoop dat het waar is.

Al die stoffen zorgen ervoor dat de vrucht soms ook bitter smaakt. In Azië laten ze de vruchten daarom weken in een zoutoplossing, vervolgens in suikerstroop en ten slotte kookt men ze en verpakt ze in blik. Dat is het uiteindelijke resultaat dat ik hier kocht in Kuregem. De ingemaakte amla is bedoeld als snoepje.

Ik draaide het blikje open en trof een aantal amlaballen aan van verschillende grootte, badend in een plas lelijke maar heldere siroop. Ik spoelde enkele vruchten af onder de kraan. Uit de stroop kwam de vruchthuid te voorschijn. Pokdalig als de maan, en glanzend doorschijnend zoals je dat wel meer ziet bij geconfijt fruit. Mooi is anders. De beet van dit snoepje was vreemd. Men verwacht pruim, maar het is eerder geconfijte peer. De zure smaak waar iedereen het in de literatuur over heeft, is zo goed als verdwenen. Ik vergelijk de toepassing ervan met die van ander geconfijt fruit: op een ijsje of een koekje, zoals de engelwortel uit de tijd van onze grootmoeders.

Wanneer men op de vruchten drukt, springen ze open in partjes, dus dat kan nog een mooi resultaat geven. Binnenin zit een zeskantige zaaddoos, niet te groot, er is nog weinig afval aan.

Behalve wat betreft de samenstelling van dit fruit, was ik niet echt onder de indruk van de inhoud van het blikje, maar ik ben dan ook niet opgegroeid met amla. Het is eerder iets voor nostalgische Aziaten en gezondheidsfreaks, denk ik. Smakelijk.