Culinair Ontdekt: Brooddoos

Terug naar school! Vandaag is groot en klein weer met de brooddoos richting werk of opvoeding vertrokken. Voor kinderen vinden we dat gewoon, maar nemen grote mensen brood­dozen mee naar hun werk? Al wie geslaagd is in het leven, of het wil worden, wordt toch geacht ’s middags op restaurant te gaan? Of niet?

Neen, de brooddoos rukt op, zowel op school als op het werk. Bij de grote mensen is de brooddoos een symbool voor de loyale werkkracht. Een die niet trendy gaat lunchen op kosten van de baas. Een brooddooseter hoeft het huis niet uit. Hij is ook zekerder van wat hij eet, want meester van wat hij (zij) erin heeft gestopt. Ten slotte zijn bokes stukken goedkoper en naar men zegt, wordt het weer crisis (was de vorige al voorbij dan?).

Bij kinderen is de boterhammendoos meer noodzaak. Ik ben nog opgegroeid met schoolkeukens. Warm eten hoorde men in die tijd 's middags te doen. Dat denken heeft nog steeds zijn aanhangers, want 's avonds "werkt men dat niet meer af", wat de overgebleven suikers in ons lichaam doet opslaan als vet. Werkende moeders konden dat middagmaal maar zelden zelf organiseren, dus verzorgde de school warme maaltijden. De kwaliteit kon nogal variëren. Ik heb ervaringen van gemeentelijke eetzalen waar joelende kinderen elkaar terroriseerden, over geïmproviseerde grootkeuken door slecht geschoold personeel, tot het deftige schoolrestaurant met tien man in het wit en een ijzeren discipline. Maar toen was ik al wat ouder. Het eten was er best lekker, service à la française (dus schotels per tafel, geen individuele porties) en we kregen zowaar tafelbier bij de maaltijd. Wat een tijden! Selfservice kwam pas aan de universiteit.

Twee strekkingen hebben die traditie genekt. Ten eerste de besparingen in het onderwijs. Het eigen keukenpersoneel vloog eruit en werd vervangen door zielloze winstbedrijven, die aan het kleinste schoolbudget nog dividenden voor de aandeelhouders overhielden. Ten tweede kwamen de mondigheid van de ouders, en de culturele diversiteit. In mijn tijd at iedereen wat de post schafte, maar geleidelijk aan moest de organiserende overheid rekening gaan houden met elke trend, filosofische overtuiging of voedselallergie en elk religieus taboe. (Ik ben ervan overtuigd dat dit fenomeen ook de afschaffing van de militaire dienst heeft bespoedigd.) Uit achterdocht hielden steeds meer ouders hun kinderen uit het schoolrestaurant weg, en dat kwam de kwaliteit ook niet ten goede. Toen het de beurt was aan onze kinderen, ried de schooldirectie zelfs af om hen op school warm te laten eten. Adieu, schoolkeukens.

Iedereen dus aan de brooddoos. Het probleem zit daarbij in het woord zelf. Bij gebrek aan traditie maakt men van de dooslunch een tweede ontbijt: boterhammen met zoetigheid, vlees of kaas. Nu hebben boterhammen de gemene gewoonte om al na enkele uren naar brooddoos te gaan rieken. En dat heeft mij nooit kunnen bekoren. Ik vraag me trouwens af welke chemische reactie deze typische geur veroorzaakt.

Veel beter wordt het wanneer we de ingrediënten apart meenemen en in een rustig hoekje zelf een schelletje worst afsnijden en een stuk brood beleggen. Apart bewaard blijven de ingrediënten lekkerder dan besmeerd en platgedrukt in een gesloten doos.

Maar waarom zou er brood in onze brooddoos moeten? We moeten leren creatief te zijn. Bart Peeters zong over een brooddoos (vrij naar Prince): "Zeester met koffie en een mandarijn, een boterkoek met confituur en een stukje marsepein..." Doe er een stuk kaas in en een wortel, een kippenbout en wat gehakte groente. Of koude curry. Laat u inspireren door de Japanse bento: in dat land zien de lunchboxen er sinds de zestiende eeuw uit zoals onze plastic brooddozen vandaag. Maar dan uit lakwerk. Ze bevatten kleurrijk geschikte, koude maaltijden. Uw kind op school zal veel meer interesse tonen voor de lunch. Het hoeft ook niet per se kleefrijst en wasabi te zijn. Een 'Belgische' koude rijst met blokjes groenten en stukjes cervela, een likje mosterd in de hoek, is ook uitnodigend.

En probeer ook eens deze aangepaste versie van een boterham met americain. Neem twee boterhammen. Besmeer er één dik met americain en kruid goed bij indien u niet gekozen hebt voor 'préparé'. Bestrooi met gehakte ajuin, peterselie en eventueel ander groen. Leg de tweede boterham er netjes op. Bevochtig beide zijden met wat melk. Keil alles nu in de blender/keukenrobot met een rauw ei erbij en verhaksel tot een massa. Vorm van deze massa balletjes of, nog beter, blokjes, die zullen straks beter in de brooddoos passen. Bak de blokjes/balletjes gaar in een pan en laat een nacht afkoelen. Neem ze mee naar school/werk. Wanneer de anderen nieuwsgierig vragen: "Wat zit er in uw brooddoos?", zeg dan: "Gebakken toast met americain en omelet." Wedden dat ze willen proeven? Dit lukt overigens evengoed met vis, ook uit blik.

Amerikaans onderzoek leert ons dat mensen met brooddozen rustiger eten, ze hebben meer tijd dan restaurantlopers. En snel eten leidt blijkbaar tot obesitas. Nu nog opkomen voor langere lunchpauzes. Smakelijk.