Culinair Ontdekt: Duurzame maatjes

Het maatjesseizoen is weer begonnen. Dinsdag 7 juni werd het traditionele vaatje geveild in de vismijn van Scheveningen. De opbrengst ging, zoals altijd, naar een goed doel, en dit jaar was dat Jantje Beton, een organisatie die zich inzet voor speelpleinen in Nederland.

Het gaat goed met de haring. Er zit al jaren genoeg haring op de Noordzee, wat te maken heeft met het verminderde aantal kabeljauwen. Veel kabeljauw betekent weinig haring (ze eten die op), en omgekeerd. In de natuur gaat dat zo; de een zijn dood is de ander zijn brood.

Het gaat zo goed met de Noordzeeharing dat sinds vorig jaar de volledige visserij ervan 'gecertificeerd' is door de Marine Stewardship Council (MSC). Weet u niet wat dat is? Ik zal het u vertellen.

Jaren geleden was de afdeling 'visindustrie' van de multinational Unilever een beetje droevig. Op landbouwproducten met een stempeltje 'bio' kon extra winst worden gemaakt. Maar visserij kreeg zo geen stempeltje, want 'bio' is in principe beperkt tot wat er aan land gebeurt. Vissen, en zeker gevangen vissen, mogen geen stempeltje krijgen, zelfs al is er geen gram kunstmest of bestrijdingsmiddel gebruikt om ze te vangen. Dus, dachten ze bij Unilever, dan maken we toch zélf een stempeltje waar mensen meer voor willen betalen. We zullen dat dan 'duurzaam' noemen (dat deden andere multinationals al voor het houthakken in het tropisch woud).

Omdat niemand hen zou geloven - ze zijn niet dom bij de multinationals -, zochten ze iemand die wel vertrouwen krijgt van het volk. Ze stapten met een kruiwagen vol geld naar het Wereld Natuur Fonds (WWF) en vroegen aan die natuurbeschermers of zij voor hen geen labeltjes wilden plakken op gevangen vis, teneinde hogere winstmarges te kunnen aanrekenen. Het WWF vond dat een goed idee en samen riepen ze de MSC in het leven.

De MSC hoeft niet veel te doen. Het onderzoek naar de visbestanden en de statistiek van de vangsten is al betaald door de belastingbetaler. Het wordt gedaan door wetenschappers en statistici uit de landen waar de visserij gebeurt, op kosten van de bevolking, de vissers en de industrie. De procedures worden gecontroleerd door andere multinationals die daarin gespecialiseerd zijn (Veritas, SGS,...). De MSC schrijft facturen uit en doet aan lobbying.

Het werkte. Eerst was er een meerwaarde voor een paar vormen van visserij, ver weg, die makkelijk te controleren waren. Maar toen begonnen de Nederlandse en Britse supermarkten het idee interessant te vinden. Ze gingen van hun leveranciers eisen uitsluitend nog 'duurzame vis' te leveren. Dus moest iedereen 'gecertificeerd' worden, anders stuikte de visverkoop in elkaar. Het bewijs voor die 'duurzaamheid' ligt uiteraard niet bij de supermarkten, en ook niet bij de MSC. De visserijsector mocht dus, visgebied per visgebied, per type vissersboot en soort per soort, dure dossiers openen bij de MSC of ze konden hun verkoop wel vergeten. Daarbij moesten fabrieken op voorhand afdokken vooraleer ze mochten bewijzen dat wat ze als 'duurzaam' verkochten, ook 'duurzaam' was gevangen, en ook de vissersboten mochten langs de kassa om hun eigen boot te laten bestempelen met het imprimatur van de duurzame kerk. Dat kost fortuinen!

En, denkt u dat er ondertussen veel veranderd is aan die visserij? Het zijn dezelfde vissers, met dezelfde boten, die vis vangen zoals ze dat altijd al hebben gedaan, maar nu mag er een blauw zegeltje op met een wit visje: MSC certified. Iedereen blij, de vissector een stuk armer, de vis dan weer een stuk duurder. Zelfs soevereine landen worden vandaag zo gek gekregen dat er wetsvoorstellen circuleren dat alle vis in het land MSC-gekeurd moet zijn. Bij de MSC lopen ze elke dag gierend van het lachen naar de bank.

Ondertussen begon er gemor te klinken. Een staat als Alaska, waar duurzaamheid in de grondwet staat ingeschreven, vroeg zich af waarom ze een privémaatschappij grof geld zouden moeten betalen om te certificeren wat ze zelf garanderen. Alaska trok zich terug. IJsland heeft zich nooit in de luren laten leggen en certificeert zijn visserij zelf: Iceland Responsible Fisheries. Andere bedrijfjes sprongen uit de grond (Friends of the Seas, Natura...) om een graantje mee te pikken in de markt van het labeltjes plakken. En het idee sloeg over naar andere sectoren, andere criteria (Rainforest Alliance voor bananen,...).

U allen, consumenten, kunt op beide oren slapen: ongeveer alles wat te koop is in de supermarkt, werd op de een of andere manier gecertificeerd als duurzaam, is het niet voor de natuur, dan is het voor de sociale omstandigheden, de eeuwigheid van het product, of de veiligheid van de bankiers. Zij staan te drummen om voor u labels te plakken. De vissers werken nog altijd even hard (misschien zelfs iets harder), maar de vis is nog altijd even lekker.

Geniet van de nieuwe maatjes, eet ze zonder poespas, zonder sla en zonder ajuin. Het is een product waar de Nederlanders fier op mogen zijn. Een nieuwe haring, die naam waardig, wordt voor uw neus gefileerd en binnen het uur opgegeten, anders gaat de échte kwaliteit achteruit, duurzaam of niet. Dus niet uit de supermarkt. Smakelijk.