Culinair ontdekt: Tafelbier

Ik behoor, denk ik, tot de laatsten van de biergeneratie. Ik ben opgegroeid met bier. Toen ik nog heel klein was, stond de fles tafelbier bij de maaltijd. Piedbœuf ('ossenpoot') heette die. Ik herinner me het bier zo goed, dat ik er nog steeds aan moet denken wanneer ik het label van Jupiler zie. Op weekend met de jeugdbeweging in Wallonië was het Breda Bier, we hadden keuze tussen blond of donker. Het donkere bier had altijd het meeste succes. Vandaag moeten zelfs edele bieren als Chimay blonde versies verkopen, omdat niemand nog bruin bier schijnt te lusten.

Ik herinner me wanneer ik voor het eerst blonde Leffe zag. Dat was in Parijs. In België bestond er toen alleen maar bruine Leffe. Is het omdat de Parijzenaars enkel blond bier drinken, dat wij hier in ons landje zijn gevolgd?

Bierautomaat
Maar goed, het ging over tafelbier. Op de middelbare school hadden we bij het eten recht op indivi­duele flesjes tafelbier van Moortgat. Dat was geweldig. Het was net of we Duvel zaten te drinken, want die flesjes waren identiek, alleen het etiket liet weten dat het om tafelbier ging. Het ware bierdrinken begon tijdens de hogere studies en wie daar niet aan meedeed, die leerde het wel tijdens zijn militaire dienst. De mijnenvegers van de zeemacht, toch geen zeereuzen, hadden bier aan boord in vaten van vijftig liter, alstublieft.

Op mijn eerste echte werk, in het Museum voor Natuurwetenschappen, herinner ik mij de drankautomaat die gevuld was met producten van Wielemans. Als je dat vandaag vertelt, gelooft niemand je. In zo'n deftig instituut? Net zoals wijn in Frankrijk werd bier in België nauwelijks als een alcoholische drank beschouwd. Wat kunnen de tijden toch veranderen!

Steeds sterker
Het is waar dat bier en wijn steeds sterker worden. De echt zware bieren - tripels, Duvel, Gordon Scotch -, die dronk de vorige generatie nauwelijks. Die zijn populair geworden met de streekbierenrage van midden jaren 1970. Bier kon plots niet sterk genoeg zijn. In Frankrijk klagen nostalgici dat de wijn veel te zwaar is geworden, dertien procent alcohol is daar nu al normaal, en met de klimaatsopwarming voorspelt men binnenkort bordeaux van vijftien procent. Dat je die niet bij de lunch kunt drinken, is te begrijpen. Waar zijn de wijntjes van acht procent gebleven?

Eer de Europese Unie België verplichtte om op zijn bieren het werkelijke alcoholgehalte te vermelden, sprak men hier over 'graden'. Dat was een trucje van de accijnzen. Bier werd niet belast op de hoeveelheid alcohol die erin zat, maar op de theoretische hoeveelheid alcohol die je uit een brouwsel kon halen. Het wort, die gebrouwen vloeistof die nog bier moet worden, bevat suiker. Hoeveel suiker, dat leest de man van de accijnzen af met een suikerweger, een soort dobber die je in het gerstenat dompelt en waarop je de densiteit afleest in graden Baumé. Dat heette dan het stamwortgehalte, en daarop werd de brouwer belast. Een trappist van 12° bevat dus oorspronkelijk meer suiker dan een trappist van 6° Baumé, maar dat cijfer zegt niets over het finale alcoholgehalte. 't Is maar dat je het weet.

De vroegere Belgische wetgeving kende dus verschillende accijnsklassen voor bier, en die stonden op het etiket als categorieën. Zo had je bier van categorie III, II, I, L en S. L stond voor Luxepils en S voor Speciaal, dat waren de zwaarste (en theoretisch ook sterkste) bieren. Categorie I, dat waren de pilsjes en, verrassend, ook Orval. Maar dan waren er dus nog twee lagere categorieën door de wetgever vastgelegd. Dat zouden dan lichte bieren moeten zijn. En die kun je vandaag dus nog nauwelijks vinden.

Kinderdrank
Sinds enkele jaren is er een beweging op gang gekomen om de kinderen weer aan het bierdrinken te krijgen. Tafelbier, zo zeggen ook een aantal wetenschappers, is veel gezonder dan softdrinks omdat er veel minder vrije suikers in zitten. Tafelbier zou ook beschermen tegen bepaalde kankers, zoals borstkanker.

Tegenstanders krijsen dat je zo de kinderen aanzet tot alcoholverbruik, maar softdrinks zijn dan weer de rechte weg naar suikerziekte. Kinderen horen water te drinken, verklaren de voedingsspartanen, die altijd weten wat goed voor ons is. Ja, maar als we alleen maar eten en drinken wat past bij een gezonde voeding, dan leven we misschien niet langer, maar het zal wel lang lijken.

Daarbij maakt onze darmflora spontaan alcohol aan. Iedereen die koekjes eet, zal de alcoholspiegel in zijn/haar bloed zien stijgen. Vandaar trouwens dat een nultolerantie op bloedalcohol niet haalbaar is. Niemand loopt volkomen nuchter weg van de koffietafel. Daarbij hebben de wetenschappers tafelbierdrinkende kinderen getest, en vastgesteld dat zij geen verhoogde alcoholspiegel hadden. Als dat geen goed nieuws is.
Laten we aan het begin van dit nieuwe schooljaar dus even denken aan een gezond alternatief voor die stroperige softdrinks. "Drink bier, en weet wat je drinkt," klonk een Italiaanse reclameslogan in 1986 (dat was na een schandaal van wijnfraude). Als de brouwers geen reclame voor tafelbier willen maken, dan zal ik het wel doen. Smakelijk.

:: nick.trachet@bdw.be