Oprichtster Kunstenfestival Frie Leysen overleden: 'Ze opende de wereld voor artiesten'

Barones Frie Leysen, de internationaal geroemde theaterdirecteur die samen met Guido Minne het Kunstenfestivaldesarts in Brussel oprichtte, is op 70-jarige leeftijd overleden. Leysen zal de geschiedenis ingaan als één van de belangrijkste theaterdirecteurs van ons land en ook een belangrijke rol speelde als ambassadeur van Belgische kunstenaars in het buitenland.

Frie Leysen werd in 1950 geboren in Hasselt en stichtte in 1980 het Antwerpse kunstencentrum De Singel, dat ze uitbouwde tot een vaste waarde en leidde tot 1991. In 1994 verrijkte ze andermaal het Belgische podiumlandschap door samen met Guido Minne het KunstenfestivaldesArts op te richten - baanbrekend doordat het door beide cultuurgemeenschappen werd geleid en ondersteund.

“Toen ik in het begin van de jaren negentig naar Brussel kwam met het idee voor het KFDA was dat omdat het aanbod van hedendaagse podiumkunsten hier onder het minimum lag, omdat ik gechoqueerd was door de mentale muur die door Brussel liep waardoor Nederlandstaligen en Franstaligen niets van elkaar wisten en door het feit dat Brussel op dat ogenblik alleen nog maar economisch en politiek de hoofdstad van Europa was,” zei Leysen over haar ambities met het festival.

In de bres voor de kunstenaar

Als programmator trok Leysen consequent de kaart van de kunstenaars. Ze kantte zich tegen stadsfestivals die als een gesloten circuit voor stadsmarketing steeds dezelfde kunstenaars lieten opdraven voor zoveel mogelijk toeschouwers. Ze schuwde de risico’s, het experiment en de onbekende namen niet. Ook al bracht ze aanvankelijk met weinig middelen ook gevestigde waarden als Christophe Marthaler of Romeo Catsellucci naar Brussel.

Ook voormalig Kaaitheater-directeur Hugo Vanden Driessche, die samenwerkte met Leysen als zakelijk leider van De Singel, roemt haar open blik: "Voor Frie was samenwerking met de andere gemeenschappen in Brussel een evidentie. Zij liet zich ook niet opsluiten binnen grenzen en opende zo de wereld voor haar artiesten. Een inspirerende dame voor wie het leven veel te kort was."

Auteur Geert van Istendael, die jarenlang voorzitter was van de Raad van Bestuur van het Kunstenfestival, benadrukt ook haar internationale reputatie: “Frie Leysen heeft een der mooiste festivals ter wereld uitgevonden. Het was haar idee, haar arbeid, haar creativiteit, haar gedrevenheid. Als ik intendanten van buitenlandse festivals hoorde praten over Frie, werd mijn diepe bewondering voor haar keer op keer bevestigd en versterkt."

"Onze bescheiden, graatmagere, kleine Frie was met stip de grootste intendant van alle internationale festivals", zegt van Istendael zelfs. "Ze heeft me destijds gevraagd mee te gaan in haar festival omdat ik haar tegensprak. Ik kan alleen maar dankbaar zijn om wat Frie mij geleerd heeft, over podiumkunsten, over kunst in een stad als Brussel, over hoe je mensen samenbrengt over taal- en andere grenzen heen.”

Overladen met prijzen

In 2006 liet Leysen het Kunstenfestival met een gerust hart achter in handen van haar voormalig medewerker en opvolger Christophe Slaghmuylder. Daarna begon een lange reis rond de wereld die haar als intendant of adviseur bracht naar Theater der Welt, de Berliner Festspiele en festivals tot in het Midden-Oosten en Korea toe. Alleen haar kort engagement bij de theaterafdeling van de Wiener Festwochen werd geen succes.

Ondertussen kreeg Leysen tal van eretekens en prijzen. Sinds 1998 was ze barones. Voor 10 jaar De Singel kreeg ze in 1991 de Arkprijs van het Vrije Woord. In 2003 won ze de Prijs voor Algemene Culturele Verdienste van de Vlaamse Gemeenschap. In 2007 werd ze eredoctor aan de VUB. In 2014 kreeg ze de Erasmusprijs. Twee jaar geleden won ze de Prix Bernadette Abraté als belangrijke persoonlijkheid in de podiumkunsten en vorig jaar een Lifetime Achievement Award van de European Festivals Association.

Frie Leysen was de tweelingzus van acteur Johan Leysen en dochter van Bert Leysen, de eerste programmadirecteur televisie van het N.I.R. (de huidige VRT). Leysen was al een tijd lang ziek en overleed op 70-jarige leeftijd.