Schrijfster Adeline Dieudonné: 'Ik zie relaties tussen mensen als roofdier en prooi'

Tijdens dat dubbelinterview op het Passa Porta Festival zei u nog dat schrijven voor u niet het alfa en omega was. Toen u op uw achttiende van Waals-Brabant naar Brussel verhuisde, was dat om een theateropleiding aan het conservatorium te volgen.
Adeline Dieudonné: Ik wilde inderdaad actrice worden. Uiteindelijk is dat niet geweldig goed gelukt en heb ik vooral veel andere baantjes gehad. Maar aan schrijven dacht ik nooit. Tot ik dertig werd en in een soort vertrouwenscrisis belandde waardoor ik alles in vraag stelde. Zelfs of ik mijn kinderen wel op deze wereld had moeten zetten. Ik voelde toen de noodzaak om voor mezelf een ruimte te creëren om me uit te drukken, en mijn bezorgdheden en woede te ventileren.

Met 'deze wereld' bedoelt u de door klimaatopwarming en wilde groei bedreigde maatschappij. Toch zijn weinigen zo pessimistisch dat ze hun ouderschap in vraag stellen.
Dieudonné: Ik hou natuurlijk enorm van mijn kinderen en ik ga hen niet bezwaren met bezorgdheden, maar als ik me vroeger zou hebben gerealiseerd in welke toestand we beland zijn, dan had ik het anders aangepakt. Ik realiseer me heel goed hoe geprivilegieerd wij in dit land nog zijn, maar de sociaal-economische en ecologische vraagstukken zijn enorm, de wereld is extreem gewelddadig en de perspectieven voor de jongste generatie niet rooskleurig.

Het ligt ook niet voor de hand dat u de uitweg in het schrijven zocht en vond.
Dieudonné: Ik ben in 2017 begonnen met het schrijven en het spelen van het theaterstuk Bonobo Moussaka, omdat ik ervan uitging dat ik zo het makkelijkste een publiek kon bereiken. Daarna wilde ik niet meer stoppen met schrijven. Het echte leven is ook niet geschreven met een politieke drijfveer of wat dan ook. Ik wilde een verhaal vertellen waar ik zelf plezier aan beleefde en waarvan later is gebleken dat mensen erdoor geraakt werden. Misschien is dat ook de efficiëntste weg: iets uitlokken waarvan de diepere betekenis je zelf nog ontsnapt, waarna de lezers die betekenis er zelf uithalen.

Waarover ging 'Bonobo Moussaka'?
Dieudonné: Het stuk speelt zich af rond Kerstmis, wanneer het hoofdpersonage aan tafel schuift met haar neven, schoonbroers en nonkels die het gezelschap entertainen met uitspraken die je niet per se wil horen. Wat klimaatscepticisme, wat ultraliberale praat, een snuifje racisme … Uiteindelijk wordt het haar laatste kerstfeest en belooft ze haar kinderen dat ze zal vechten voor een betere toekomst.

Op familiefeesten mijd je best politiek, wordt altijd gezegd. Maar ook om met vrienden en kennissen in de clinch te gaan is soms moed nodig. Hoe pakt u dat aan?
Dieudonné: Daarin ben ik aan het veranderen. Tot niet zo lang geleden ging ik in debat en wilde ik de ander op een bijna evangelische manier overtuigen: laten weten dat jij gelijk hebt en de ander ongelijk. Vandaag denk ik dat de strijd daar niet zozeer gevoerd wordt. Rond de kerstkalkoen zal je je schoonbroer niet van de feministische strijd overtuigen. Misschien is het dan beter om hem eens een goed boek cadeau te doen.

Dankzij het succes heeft u nu ook een publiek forum.
Dieudonné: Dat speelt ook een rol. Dat publieke podium geeft me trouwens ook bij vrienden en familie meer legitimiteit, merk ik. Als de media je aan het woord laten, dan kraam je misschien niet alleen stommiteiten uit en word je al iets sneller au sérieux genomen. Nog niet zo snel als een man, maar toch.

Dat is ook één van de thema's in 'Het echte leven'. Vader is een dwingeland tegen wie moeder niet durft in te gaan, broertje volgt comfortabel in zijn sporen, maar elke stap naar de vrijheid die het meisje zet, is er een te veel.
Dieudonné: Ik heb het boek op voorhand niet bedacht, dus ook niet de thema's. Maar ondertussen is het wel duidelijk dat ik relaties tussen mensen makkelijk zie in termen van roofdieren en prooien. Dat de groten de kleintjes opeten die niet voldoende worden beschermd, is mijn perceptie van het ultraliberalisme. In Het echte leven wordt er letterlijk en figuurlijk gejaagd. Door mensen op dieren, door mannen op vrouwen, en door volwassenen op kinderen.

Ook het feministische motief in het boek was echt geen afrekening die ik vooraf had gepland. Dat de jongen meer mag dan het meisje heb ik zo opgeschreven omdat ik het blijkbaar zo geleerd heb, maar ik heb het pas echt ingezien toen ik het opschreef.

Zoals u het uitlegt, leek het schrijven van het boek bijna op exorcisme.
Dieudonné: Zeker. Anders zou het waarschijnlijk ook niet zo rauw en zo zwart geworden zijn. Er heeft een catharsis plaats en ik merk dat veel lezers dat ook zo aanvoelen.

Misschien ligt daar, naast uw mooie zinnen, uw zwarte humor en uw gevatte vergelijkingen, de sleutel tot het succes van het boek.
Dieudonné: Voor het succes heb ik geen verklaring. Ook de mechanismen van het literaire wereldje spelen een rol. Ik zoek ook niet naar een verklaring, want dan zou ik de formule misschien proberen te reproduceren. Terwijl ik gewoon in alle oprechtheid moet blijven schrijven.

Net als bij Lize Spit maken de licht absurde uitvergrotingen, de extreme gebeurtenissen en de wrede, wat sprookjesachtige toets het tragische verhaal juist beter navoelbaar.
Dieudonné: De beste manier om de realiteit te representeren is misschien ze licht te overdrijven. Kijk naar Joker met die gesatureerde kleuren: ook bigger than life. De film speelt in Gotham City, maar New York is nooit ver weg.

Een veelbesproken kwestie is natuurlijk hoe het komt dat u precies toen #Metoo uitbrak dit boek schreef.
Dieudonné: Waren vrouwen klaar om te spreken, of was de wereld klaar om te luisteren? Het onderwerp interesseert me in ieder geval enorm. Ik lees er veel over en voel me als schrijver ook verantwoordelijk. Want representatie is belangrijk. Met name in de cinema heeft de machistische beeldvorming een enorme rol gespeeld. Niet dat daar een uitgesproken agenda achter zat, maar als je bijvoorbeeld kijkt naar het vrouwbeeld in het merendeel van de films waar wij sinds de jaren zeventig tot nu mee zijn grootgebracht, dan weet je dat je daar als kunstenaar ook iets aan kan veranderen.