Uschi Cop: ‘De vraag naar zingeving is een privilege’

Uschi Cop is doctor in de taalpsychologie, oprichter van het feministische makerscollectief Hyster-x en schrijfster van verhalen, poëzie, columns en binnenkort een eerste roman. Beurtelings schrijven zij en Mohamed Salim Haouach over het leven in hun stad. Info: www.uschicop.com, hyster-x.com

Ik neem de trein naar Zuid-Frankrijk om te schrijven. Met een rotvaart snel ik weg van Brussel. Mijn korte verhalen wachten al maanden vol ongeduld tot ik de tijd neem om ze af te borstelen, op te poetsen. Het moet een bundel worden over de mens, over de universele vraag naar zingeving, over alle constructies die we zorgvuldig bouwen om te kunnen leven: liefdesrelaties, huizen, kunstprojecten, kinderen, het schrijven zelf.

De zon heeft precies vandaag gekozen om haar gezicht te laten zien. De hemel lijkt blauwer te worden bij elke afgelegde kilometer, net zoals mijn hoofd opklaart, vrijer wordt. Ik betrap mezelf erop aan mijn geliefde Brussel te denken als een grauwe plek, verstikkend bijna. De aardbevingen in Syrië en Turkije, de conflicten in Palestina en Israël, de drenkelingen in Europese wateren en de oorlog in Oekraïne, lijken in de hoofdstad erg dichtbij. Het nieuws uit Iran dat me de laatste maanden via vrienden, sociale media en de protesten bereikt, lijkt meer en meer op een nachtmerrie. Ik laat de narigheid letterlijk achter me, niet in het minst het tentenkamp dat zich de laatste maanden vanaf de toegangspoort van het Klein Kasteeltje tot vlak voor mijn voordeur op de Koolmijnenkaai heeft gevormd.

Mijn gedachten keren naar mijn verhalenbundel. Universele vragen? Dat vertel ik mezelf, maar de thema’s en situaties in mijn verhalen zijn niet universeel: zieke papegaaien, moeders met dementie, angst voor buurvrouwen, constipatie en writer’s block. De vraag naar zingeving is een privilege. Extra. Luxe. Ik schrijf over de middenklasse, over wat er gebeurt als een mens te veel heeft: ik schrijf over mezelf.

Write what you know. Wel, dit is wat ik ken. Keuzemogelijkheden, aanmoediging, een bagage aan diploma’s, liefhebbende ouders, een steunende vriendenkring. Natuurlijk heb ik mijn verdriet gehad, het verlies van geliefden, rouw, het subtiel en minder subtiel seksisme waar elke vrouw mee leeft. Maar slopend racisme, doodsangst, onversneden wanhoop: dat ken ik niet.

Nieuwe wereld
De beslissing om negen jaar geleden naar Brussel te verhuizen, was wel­overwogen. Een beweging naar andere perspectieven, een beweging naar de wereld. Nu, op de TGV naar Avignon, beweeg ik weg van die wereld. Ik neem een pauze, exact wanneer ik het wil. Dat privilege ontgaat me niet. Ik beweeg me vrij door Europa en door de rest van de wereld. Zoveel mensen zitten vast. Wie zit er op mijn stem te wachten?

Een vriend komt me ophalen van het station. De zon gaat onder terwijl de auto over slingerende paadjes naar het huis op de heuvel rijdt. Het landschap is vredig, wordt oranje gekleurd door het laatste licht. Een uur later zit ik met een glas Syrah op de bank, starend naar de eerste vlammen in het haardvuur. Mijn vriend speelt een cellosonate van Rachmaninov. Het geluid van de paardenharen van de strijkstok op de snaren klinkt te menselijk. Deze column heet ‘Stem uit de stad’. Inderdaad, ik ben een stem uit de stad, maar er zijn vele stemmen die noodkreten slaken, die niet de tijd, niet de middelen hebben om een column te schrijven. Schrijven heeft een lang verleden van elitaire blikken en een korte geschiedenis van écht subversieve teksten. Noodzakelijk heb ik één perspectief, het mijne: vrouwelijk, wit, hoogopgeleid. Daar kan ik niet omheen. Slechts honderd jaar geleden maakten dat soort vrouwelijke stemmen een fractie van het publieke domein uit, nu klinken ze steeds luider.

De cello speelt door. De kwetsbare schoonheid van de menselijke ervaring raakt me, de kracht van muziek om dat lijden tijdelijk te verzachten. Ik weet uit ervaring dat fictie die kwaliteit ook bezit. Ik put er hoop uit dat tijden veranderen. Mensen die het zich nu kunnen permitteren moeten het doen: schrijven. En strijden voor ruimte voor anderen om datzelfde te doen.