Uschi Cop: ‘Er is een tijdsbubbel van wachten ontstaan’

Uschi Cop is doctor in de taalpsychologie, oprichter van het feministische makerscollectief Hyster-x en schrijfster van verhalen, poëzie, columns en binnenkort een eerste roman. Beurtelings schrijven zij en Mohamed Salim Haouach over het leven in hun stad. Info: www.uschicop.com, hyster-x.com

Mijn pen blijft rusten op het papier van mijn notitieboekje. Ik kijk rond in de overvolle koffiebar, zoek een houvast. Even is het helemaal donker in mijn hoofd. Dan noteer ik hem: de datum.

Het is 2023 en ik ben gedesoriënteerd. Zoals elk begin van een jaar duurt het even voor ik aangepast ben aan de nieuwe telling, maar nooit eerder had ik het zo moeilijk met het integreren van dit nieuwe cijfer. Wat is er anders dit jaar?

Misschien is het mijn leeftijd … Tijdens mijn studies leerde ik dat de tijd sneller loopt naarmate je ouder wordt. Dat komt omdat nieuwe ervaringen een sterkere respons in je hersenen uitlokken en daardoor helderder worden opgeslagen in het geheugen. Voor een vijfjarige is elk fietstochtje memorabel, ik beleef steeds minder ‘eersten’ en alles vliegt dus sneller voorbij. Bovendien word ik 35 in 2023. Het is niet ondenkbaar dat mijn lichaam en hoofd zich met alle macht verzetten tegen dat jaartal. The wrong side of thirty. Klinkt niet erg aanlokkelijk.

Maar ik merk dat ik niet de enige ben die het dit jaar moeilijker heeft, ook jongere vrienden ervaren een vervreemding van het kalenderjaar. Een maand geleden werd op oudejaarsavond meermaals feestelijk geklonken op het komende jaar 2022. Een enkeling riep uitgelaten: op 2024!

Waar komt dit losgeslagen tijdsgevoel vandaan? Ik denk meteen aan de online tijdslijn van pings en notificaties die zich continu aan ons opdringt. Wie draagt er nog een horloge? De smartphone dicteert de tijd, biljoenen mensen volgen de gestandaardiseerde klok tot op de milliseconde. Die online tijd is heel onmiddellijk en we ervaren het allemaal: er is geen reistijd (vergaderingen gebeuren stante pede via Zoom) en geen opstarttijd (één klik en de laptop of smartphone springt aan). Fysieke tijd lijkt wel uitgestorven.

Ook denk ik: klimaatverandering. De seizoenen zijn minder en minder voorspelbaar. Nooit eerder hadden we zo laat een zomerdag als in 2022: 29 oktober. Dat kan toch niet anders dan onze tijdsbeleving in de war te sturen? Ook de twee coronajaren moeten er voor iets tussen zitten. Tijdens de isolatie, avondklokken en thuiswerk ging de tijd ongelofelijk traag, maar als ik op 2020 en 2021 terugkijk, zie ik slechts een waas.

Tijdsvortex

Het helpt niet dat we sindsdien van crisis naar crisis zijn gegaan: de
oorlog in Oekraïne, de burgeropstanden in Iran, de daaropvolgende energiecrisis ... Er is een soort tijdsbubbel van wachten ontstaan, waardoor het narratief van onze levens niet meer klopt. Wat doen we met het feit dat tijd naar believen inkrimpt en zich verlengt? Hoe vouwen we dit leven uit naar logische proporties? Ik vraag het aan Google: hoe in het moment leven? Scrollend door de lifestyle-adviezen zoek ik naar de wetenschap. Het antwoord: dat is onmogelijk. Het menselijk brein heeft immers 80 milliseconden nodig om gebeurtenissen te ervaren. Simpel gezegd: alles wat je in het ‘nu’ beleeft, behoort tot het verleden. Mijn volgende zoekopdracht: hoe het subjectieve tijdsverloop vertragen? Ik krijg advies om te gaan bungeejumpen, van job te veranderen, geen kinderen te krijgen of een scheiding aan te vragen.

Eén zoekresultaat geeft me hoop: een Spaanse fysicus vond nieuw bewijs voor zijn theorie dat het universum accelereert terwijl het uitdijt. In het verleden liep de tijd dus sneller. Over een biljoen jaar zal alles bevroren zijn, de tijd gestopt.

Even kan ik weer vrijer ademen, maar één blik op de cijfertjes rechtsbovenaan mijn scherm sleurt me weer de onverbiddelijke tijdsvortex in.