Whisky, sigarettenwalmen en journalistiek: Gerrit Six doet een boekje open

Oud-journalist Gerrit Six schreef ooit columns en kronieken voor onze krant. Daarvoor had hij wel eerst de stiel moeten leren tijdens een verblijf van zeventien jaar bij het weekblad Knack. Nu doet de vrolijke pen­sionaris een boekje open over die glorieperiode van de journalistiek omgeven door whisky- en sigaretten­walmen, en gedomineerd door giganten als Verleyen, Anthierens, De Bock en De Stoop.

Je schrijft 'Uit de Knack', maar leest 'Uit de nek.' In Uit de Knack gesproken. Kroniek van een verstekeling doet oud-Knackjournalist Gerrit Six dus iets tussen eerbiedig uit de biecht klappen en stijlvol uit de nek kletsen. En dat betreffende het illustere weekblad dat over twee maanden exact vijftig jaar oud zal zijn. Als fly on the wall in vaste dienst levert hij zo een sappig docudrama af van de Vlaamse glamourjournalistiek in de jaren zeventig en tachtig. “Op de vraag waarom ik dit boek heb geschreven is het antwoord: 'Om even het vergeten de pas af te snijden.' Want qui de nous se souviendra? Van alle geweldige journalisten die in het boek vernoemd worden zal dra niemand meer weten wie ze ook alweer waren.”

Ruggengraat van de honderd mooi vormgegeven bladzijden Uit de Knack gesproken zijn derhalve columns met rake typeringen van illustere Knack-redacteurs als Johan en Karel Anthierens, Walter De Bock, Frank De Moor, Johan Struye, Hugo Gijsels, Chris De Stoop, Patrick Duynslaegher of Fons de Haes. Die worden aangevuld met een chronologie die in zeer grote lijnen de eerste twintig jaar omspant, gelardeerd met links en rechts opgesnorde foto's en kaderstukjes met anekdotes, en soms onderbroken door bochtige uitweidingen over oude journalistieke faits divers van Six die ooit een eigen leven zijn beginnen te leiden. Geen braaf en exhaustief naslagwerk dus, maar een luchtige, kluchtige, soms ontuchtige inkijk in de redactielokalen.

Ontslag met onderscheiding

Het is ook in het gebouw waar die redactie huishield dat ons interview plaatsheeft: een statig, uit trapzalen, moulures en glas-in-lood opgetrokken herenhuis aan de Tervurenlaan 153 bij de Montgomeryrotonde. Six heeft de huidige huurder Maastricht University Campus eerder diets gemaakt in wat voor historisch pand ze terechtgekomen zijn. Dat heeft hij ook alvast afgehuurd om op 17 februari 2021 (op 18 februari 1971 verscheen de allereerste Knack) een reünie met oud-redacteurs te organiseren. Alleen jammer dat het Joegoslavische restaurant om de hoek, waar eertijds de dinsdagse redactievergaderingen werden verteerd, zo opgedoekt is als Joegoslavië zelf. Weer aanknopen met de slivovitsj had de herinneringsarbeid vast kunnen verlichten. Al is het ook geen straf om even onderuit te zakken in het voormalige bureau van Frans 'Sus' Verleyen, de legendarische Knack-hoofdredacteur met de baard tot in de keel.

“Het is in dit bureau dat ik in 1993 van Verleyen de zak heb gekregen,” grinnikt Six, uitkijkend op de eeuwige verkeerscarrousel van Montgomery. “Verleyen zat hier (imiteert diens bariton) 'Six … zoveel tikfouten in die teksten … je hebt toch een radiofonische stem … zou je niet eens een reboot overwegen?' Verleyen slaagde er altijd in een ontslag als een promotie voor te stellen. Ik stapte stralend weer naar buiten.”

Op een verblijf van een paar jaar in het Internationaal Perscentrum IPC na, verbleef de oerredactie van Knack hier tussen 1971 en 1999. Hoewel Six de Knackers pas in 1977 vervoegde, doet hij ook zijn best om die beginperiode wat bij te lichten. “Wikipedia vermeldt over de periode '71-'72 alleen de naam van BRT-coryfee Jan Schodts. Maar hij was maar één van de drie hoofdredacteurs in dat chaotische anderhalf jaar, naast Jos Deman en Henri Schoup. De enige constante was pater-journalist Jan Moriaux die door de familie De Nolf van Roularta was uitgestuurd om de redactie in Brussel samen te stellen, en daarvoor nog elk jaar met Kerst een fruitmand krijgt van de familie. Ook daarna is het verloop altijd groot geweest. Al die talenten bij elkaar houden was niet evident. Maar het was een glorieperiode voor de journalistiek. Je kon zelf onderwerpen aanbrengen, er waren budgetten, en je moest als journalist nog niet zelf de foto's nemen.”

Takeldienst

Six is in zijn boek lovend voor ex-collega's als de 'tirannieke taalvirtuoos' Johan Anthierens ('al zouden die lange kronieken van drie, vier bladzijden nu niet meer aanslaan'), de dossier­vretende onderzoeksjournalist Walter De Bock ('je voelde je meteen verdacht als je in zijn buurt kwam'), Chris De Stoop ('de meest integere journalist die ooit voet heeft gezet bij Knack') en redactiesecretaris Karel Anthierens ('een imposant taalpurist en stylist die zei waar het op stond, maar ook een echte bladenmaker aan wie Knack veel te danken heeft').

Verleyen noemt hij 'een briljante hoofdredacteur en een slechte mens'. Six: “Het enige wat tot nu toe over Knack verscheen, zijn deskundige hagiografieën van Verleyen. Chapeau voor zijn schrijverstalent en politieke inzicht. Maar hij heeft ook onterechte ontslagen op zijn geweten, en evolueerde van een hoofdredacteur met wie we konden fraterniseren tot een logebroeder en directeur die zich liever omringde met Hugo Claus en Gerard Bodifée dan met onze kindertuin, en dermate investeerde in da joenk (de jonge Guy Verhofstadt, red.) dat het een beetje gênant werd. In de bar van het IPC zaten journalisten, persfotografen, lobbyisten, studenten en drankorgels. Maar vooral op maandagen, wanneer Sus zijn 'Woord vooraf' schreef, ook Patrick Dewael en Guy Verhofstadt. Journalistieke wegenwachters kunnen niet altijd de pech van politici verhelpen, maar Verleyen is toch een aardige takeldienst geweest voor Verhofstadt, die anders gewoon een fantastische voorzitter van de PVV zou geweest zijn.”

Cement en een hijskraan

Six arriveerde zelf in 1977 bij Knack. “Ik had drie maanden als 'soirist' (gatenvullende avondredacteur, red.) bij De Nieuwe Gazet gewerkt, maar was opnieuw werkloos. Ik had het idee opgevat om Johan Anthierens te interviewen in de Aula Piet De Somer in Leuven, en Roularta het programmablaadje te laten drukken bij wijze van sponsoring. Omdat ik geen centen had om de trein te nemen, fietste ik daarvoor naar hier. Ik moet mijn mentor en goede vriend Karel Anthierens nog altijd vragen wat hij toen in mij gezien heeft dat hij mij daarop een vakantiejob aanbood, maar ik durf niet goed. Die vakantiejob werd mijn wildcard. Vandaar de ondertitel 'Kroniek van een verstekeling': ik was uit een West-Vlaamse werkbroek geschud, totaal nog niet belezen, klaar om ergens rekken te vullen. Ik zou nooit voor een examen van Knack geslaagd zijn.” Daarna was het zaak om op de redactie te blijven. “Dat kon door mee te gaan in de consensus en die bestond uit het nuttigen van alcohol en koffie, en het achterna zitten van vrouwen.”

“Wat misogynie betreft, had alleen de Wiener Symphoniker een nog hardleerser reputatie dan de Knackredactie,” schrijft Six daarover. Maar als 'vastbenoemd jobstudent' die fiches voor het archief moest aanmaken, kende ook hij zijn plaats. “In dat eerste anderhalf jaar ging ik boodschappen doen. Voor Verleyen een fles Glenfiddich, voor secretaresse Denise pakjes Belga, voor Anthierens haalde ik kopij op die hij in Dilbeek was vergeten, en voor Johan Struye tien zakken cement en een hijskraan voor zijn verbouwingen.” Tot Six uiteindelijk een paar comfortabele rubrieken te pakken kreeg, en meer en meer op reportage kon. “De andere journalisten moesten op de redactievergadering hun ideeën verdedigen. Bij mij was het: 'Gerrit, de ‘Verzameld Werk' en de 'Feiten en mensen' zoals gewoonlijk?' Ik ging dan in de Ardennen op zoek naar de bron van het water dat hier in de badkuip stroomde, of naar de uitvinder van de passe-vite. Developpez votre étrangeté, schreef René Char al.”

Six schreef ook over architectuur, theater, dans en opera. De klaarblijkelijk gecharmeerde Munt-directeur Gerard Mortier haalde hem met de Concorde naar New York om daar Mark Morris te interviewen, Mortiers beoogde opvolger voor Maurice Béjart. “Maar het best lag mij de column, en daarvan heb ik de beste pas na Knack geschreven. Knack was mijn universiteit, waar ik Johan Anthierens als epigoon probeerde te kopiëren. Ik vraag me soms af hoe het komt dat er na vijf jaar niet iemand aan mijn bureau is komen staan om te zeggen 'Gerrit, je bent hier van alles aan het doen, maar dat trekt op geen kl*ten'. Toch kan ik nu nog met terugwerkende kracht in paniek slaan dat ik die fietstocht van dertig kilometer toen niet zou ondernomen hebben. Knackredacteur was het mooiste dat je kon zijn in de jaren zeventig en tachtig.”

In 1985 werd Six zelf heel even een schermgezicht in het panel van het populaire televisieprogramma Namen noemen, gepresenteerd door Kurt Van Eeghem. Een van de onthullingen in Uit de Knack gesproken is dat BRT-journalist Pol Arias hem stiekem antwoorden van Jessie De Caluwe uit het concurrerende vrouwenpanel doorspeelde. “Het was niet dat dat hele spel daar doorgestoken kaart was, maar toen Jessie een uitleg over 'hete kolen' begon, moest ik mij inderdaad inhouden om niet meteen 'Assepoester' te roepen.”

Koekjesdoos

Na Knack was Six nog tot 2001 freelancejournalist. Er volgden nog guerilla-acties met een kandidatuur voor de politieke partij Pro Bruxsel, stadsperformances als de High Fives in de metro of Bedelaar-voor-één-dag. Six zette ooit België op eBay toen dat nog origineel en opzienbarend was, en lanceerde in 2016 een petitie voor een eengemaakte Brusselse politiezone.”

Het is niet zo dat hij de stad nog voortdurend doorkruist. “Ik zie ze voortdurend veranderen, maar ik hou het niet meer bij. Ooit schreef ik gidsen over Brussel, maar ik kom nog weinig buiten Ukkel. Ik heb me ingebunkerd als een soort kluizenaar. L'aventure est au coin de la rue. Bij Gemeenschapscentrum Het Huys zorg ik nog voor food and beverage als de artiesten komen. Ik doe wat vrijwilligerswerk voor bejaarden. En op sixlog.net ben ik altijd blijven schrijven om de solfège niet te verleren.”

Met de hulp van ex-collega's, hun weduwen en wezen, zijn zoon, Photonews, Geert Gielen en Graphius is er nu dit boek. “Zodat mensen nog eens iets kunnen lezen van mij, en zeggen 'daar is hij weer, die aansteller'.” Waarom is dat ego zo groot 'dat het af en toe moet afgeblust worden?' “A bad youth is a writer's goldmine. Ik kom uit zo'n moeilijke, bijna clausiaanse West-Vlaamse familie dat ik heb gezworen het anders te doen. Ik heb prachtkinderen, ik ben het knuffelcontact van mijn ex, maar velen zullen zich mij herinneren als een aanmatigende jongen.”

Daarvoor heeft hij naar eigen zeggen “boete gedaan” met twintig jaar onderwijs. “Grotendeels in het Franstalig onderwijs, waar niemand wist wie ik was. Ik viel in bij ziekte- en zwangerschapsverloven en deed vooral korte periodes, omdat ik geen klastitularis wilde worden met alle rompslomp van dien. Ik vroeg dan aan de leerlingen wie er al eens van een school was gevlogen en antwoordde zelf dat ik minstens 25 scholen heb gedaan in die twintig jaar. Zo zijn er in Brussel 15 à 20.000 leerlingen die mij kennen. Dan kom je in Anderlecht uit de metro en roept er een groepje jongeren: 'Hé monsieur Six, de koekjes zitten in de koekjesdoos.' Want in het Frans is het 'je suis' of 'il y a', maar in het Nederlands zijn de werkwoorden van plaatsbepaling 'staan', 'liggen', 'zitten' of 'hangen'. Dus de koekjes 'zitten' in de koekjesdoos, behalve de Russische sigaren, die rechtstaan. Dat ze dat dan toch hebben onthouden, kleurt mijn dag. Want voor de rest heb ik ook bij al die directeurs de reputatie dat ik het programma niet volgde en altijd de populaire wilde zijn.”