Culinair Ontdekt: Bananenbloem

Het eeuwenoude mysterie lijkt nu wel opgelost. Waarom bananen krom zijn, bedoel ik. Het antwoord komt uit deze vreemde bloem die regelmatig te koop is in de tropische supermarkt.

Waarom zijn de banaantjes krom?
Waarom, zeg mij waarom?
Is dit feit nu uit te leggen omdat vele mensen zeggen
Dat in vruchtjes zonder pit gewoonlijk er geen beentje zit? (Tony Corsari, 1962)

Bananen groeien niet aan bomen. Het is, tenzij voor een uk, onmogelijk om in een bananenboom te klimmen. Omdat “er geen beentje in zit.” Ze hebben geen hout. Het is alsof je in een reusachtige prei zou willen klimmen. Deze hoge planten behoren tot de Eenzaadlobbigen, en die staan dichter bij de grassprietjes en ajuin dan bij de appelboom of notelaar.

Bananen (Musa spp., familie der Musaceae) zijn het levende bewijs dat de Natuur geen mooi geordend geheel is maar een evoluerende chaos van individuele planten die met elkaar verwant zijn, maar niet te vangen zijn in afgelijnde ‘soorten’ of ‘geslachten’. De man die de natuur systematisch indeelde, Karl von Linné, zag halverwege de achttiende eeuw zijn eerste bananenboom in de serres van een verzamelaar in Haarlem in Nederland. Hij noemde de banaan Musa sapientum en de kookbanaan (plantain) Musa paradisiaca. De volgende eeuwen hebben plantkundigen met die namen geworsteld, tot men zeventig jaar geleden achterhaalde dat het allemaal geen zin had. De biologische diversiteit van de gekweekte bananen maakt het onmogelijk ze formeel in te delen.

De plant wordt ook al zo lang gekweekt en veredeld dat hij tot monsterachtige proporties uitgroeide. De tros met bloemen die bovenaan de bananelaar hoort te staan, wordt zo zwaar dat de plant knakt en de bloemtros gaat hangen. Die bloemen hangen daar trouwen nutteloos te wezen, want kweekbananen vormen al lang geen zaden meer. De ‘vruchtjes zonder pit’ van Tony Corsari zijn steriel, maar groeien toch flink uit. Wanneer ze nog klein zijn, zitten ze verscholen tussen de schutbladen van de bloemtros. Die duwen ze al in een kromme vorm. Wanneer ze groot worden, gaan ze door hun eigen gewicht doorhangen. Zo worden ze helemaal krom.
Wanneer de bloemtros langer wordt, stopt de plant met vruchten produceren maar de eindknop – die wij bananenbloem noemen – groeit door. In de tropen heb ik vaak gezien hoe de voorbijgangers die knop afhakken, “dat bevordert de ontwikkeling van de bananen”. Maar ik zag ze nooit die bloemknop gebruiken, noch in Zuid-Amerika, noch in de Stille Zuidzee. Bananenbloemen eten is iets van het Indische subcontinent.

Ik kocht een purperen bloem, netjes verpakt in cellofaan. De bloem moet zoveel mogelijk ongeschonden zijn. Waar de stengel werd afgesneden, is ze zwart. Dat zwarte kan je wegsnijden, maar de verkleuring komt snel terug. Men raadt aan om ook de buitenste paarse bladeren te verwijderen tot men op witte schutbladen stuit. Ondertussen zien we tussen elk schutblad een twintigtal bloempjes zitten boven de piepkleine vruchtbeginsels van de bananen zelf.

Op YouTube staan heel wat instructies voor het schoonmaken. De ene zegt dat men zijn handen met olie moet insmeren tegen vlekken, de ander dat je er citroen moet op doen tegen het verkleuren, een derde wil azijn. Dan moet de stamper uit elk bloempje, en een schubje onderaan elke bloem. Een volgend recept zwijgt daar dan weer over. Dan wordt alles klein gesneden en verwerkt in curries of in rauwe slaatjes. Merk op dat de buitenste schudbladen ook nog kunnen dienen als kommetjes om een slaatje of een sausje in te serveren. In dezelfde supermarkt zijn er overigens ook bananenbladeren te koop die als bord kunnen dienen.

Allemaal erg verwarrend: hoe vat ik dit samen? Plant met plakkerig sap die ook rauw eetbaar is. Bloem die zwart kleurt tenzij je er citroen of azijn op smeert. Hooi dat uit de bloemen moet verwijderd worden. Waar heb ik dat nog gehoord? Het werd plots duidelijk dat ik oog in oog stond met de tropische versie van de artisjok!
Het hooi in een echte artisjok kan vervelend zijn tussen de tanden. Maar hier zitten de bloempjes verspreid tussen de schutbladen. Ik beet op een artisjok en erg vervelend was dat niet. Wat er mis zou zijn met die bloemschubben, kon ik ook al niet vinden. Niet echt taai.

Ik verwijderde de buitenste schutbladeren en legde de hele bloem in ziedend licht gezouten water (met een scheut azijn). Zo’n kwartier later kon mijn keukennaald er makkelijk door en beschouwde ik de banaanartisjok gaar.

Ieder een bloem op zijn bord, warm, lauw of koud met een kerrieachtig dipsausje of desnoods met een oud-Franse vinaigrette. Schutbladen en bloemetjes één voor één uitpikken en oppeuzelen. Zelfs de smaak doet even denken aan artisjok. Ik sneed de bloem ook eens overlangs door, in kwartjes. Mooi als decoratie op een bord.

Bananenbloemen zijn ook in blik te verkrijgen. Ik maakte zo’n blik open en vond wittere, maar net zo grote bloemen als die ik zelf had gekookt, eveneens in vier partjes gesneden. De smaak van mijn verse bereiding was zonder twijfel beter, de vergelijking met ingeblikte artisjokken was nog groter.
Al bij al was dit een aangename ervaring. Smakelijk.

nick.trachet@bdw.be