Culinair Ontdekt: Kauwgom

Is gom voedsel? Hoort hij thuis in een culinaire column? Gom is gedroogd sap van planten. Dat wordt gebruikt voor heel wat toepassingen, onder meer ook om op te kauwen.

Ik vraag mij soms af hoeveel ton kauwgom er dagelijks over de Brusselse straten wordt uitgespuwd. Ze worden daarbij ongelijk verdeeld. Als ik geconcentreerd naar de plavuizen van het voetpad kijk terwijl ik voortstap, kan ik meteen zien wanneer ik een bushalte nader: de concentratie kauwgomspatten neemt schrikbarend toe. Alsof gom kauwen verbonden is met wachten?

Ik kom op kauwgom omdat ik, snuisterend in een winkel op een vreemd product stootte. Goond katira had de producent op het pakje gedrukt. Essbaren Kauwgummi/Edible Gum was de uitleg. Eetbare kauwgom of eetbare gom?

Sinds wanneer kauwen mensen gom? Wij associëren dat met Amerikanen, maar we zijn in de rest van de wereld ook niet onschuldig.

Oorspronkelijk was er mastic. Neen, niet het spul waarmee men destijds ruiten in de ramen plakte (doet men dat nog?). Dat was ingedikte lijnolie gemengd met krijt. Echte mastic is de gom van de masticboom (Pistacia lentiscus), die op de Griekse eilanden groeit. Vooral de mastic van Chios is gereputeerd: deze appellation kreeg zelfs Europese bescherming. Een lezer bracht er ooit voor mij mee. De gomtranen smaken eerst wat naar dennenhars, later wat zoeter, maar men kan er kauwend urenlang zijn zenuwen mee kalmeren. Het wordt ook opgelost in alcohol en zo als digestief verkocht. Maar onze voorouders kauwden evengoed op dennenhars en op tal van andere gedroogde boomsappen.

Gom, in al zijn toepassingen, was vaak erg kostbaar. De handel in gom leidde tot de oudste internationale routes: denk maar aan myrrhe, wierook, Arabische gom, ‘drakenbloed’ of hashish. Men gebruikte plantaardige gommen niet alleen om op te kauwen, maar vooral als dikkingsmiddel, lijm, vernis, geneesmiddel, specerij, kleurstof en nog veel meer.

Aan de overkant van de Plas kauwden de indianen hars van allerhande bomen. Het bekendst werd de chicle, de gom van de zapodillaboom (en verwante soorten). Zapodilla (Manikara zapota) is een lekkere vrucht, maar bij ons wordt die nooit ingevoerd. Het sap, de chicle, werd daarentegen in de Verenigde Staten geïntroduceerd door generaal Santa-Anna, president van Mexico. Die gom moest dienen als alternatief voor rubber, wat nooit lukte. Maar een zekere Thomas Adams kwam op het idee om het spul als kauwgom te vermarkten, met allerhande toegevoegde smaakjes, en dat leidde tot het merk “Chiclets”. In het Brusselse dialect heet een kauwgom nog altijd een chiclette. Zeer verwant met chicle is de balata (Manikara bidentata) waarvan rubber werd gemaakt. Ik vermoed dat het woord balatum komt van balata, net zoals linoleum van lijnolie.

Maar nu terug naar deze gombrokken die ik kocht. Ik maakte het pakje open, stak een brok van het doorzichtig witte spul in mijn mond en... brak bijna een tand of twee. Neen, dit mag dan wel een boomgom zijn, een kauwgom is het zeker niet: slechte Duitse vertaling vanwege een Indisch bedrijf met vestiging in Londen.
Goond (of gond) katira is vooral een voedingsgom, een verdikker van vloeistoffen. Het pakje vermeldt dat de gombrokken afkomstig zijn van de Sterculia urens, de karaya, een boom uit Indië en Maleisië. Karayagom wordt geoogst door de schors te beschadigen. Er sijpelt dan sap uit dat verhardt tot gom in brokken van soms een paar kilogram. Ik zocht één en ander op en als ik het goed heb begrepen, is goond-katiragom en karayagom niet echt hetzelfde. Maar het wordt wel op een hoopje gegooid, samen met tragacanthgom. Natuurlijke karayagom wordt in de voeding vermeld met het nummer E416.

Om de karayagom bruikbaar te maken, las ik dat je het moet laten weken in koud water. Zo gezegd, zo gedaan: ik deed enkele brokjes in een kom met kraantjeswater en liet het een nacht staan.

De volgende ochtend stond ik paf: het water was omgetoverd in wat lijkt op natte sneew of gestampt ijs! Kristallijn helder en winters, maar uiteraard niet koud. Het spul neemt meer dan honderd keer zijn eigen gewicht in water op tot het één grote trilpudding is! Karayagom is verder smakeloos. Meng het in cocktails en longdrinks of doe het zwellen in de drank van je keuze. Het geeft een heel aparte beleving aan drankjes. De Indiërs beweren dat het lustopwekkend is. Dat is niet zo zeker, maar het is wel laxerend! Smakelijk.