Culinair ontdekt: Spam

Het woord spam is in onze streken de laatste twintig jaar bekend geworden, maar dan in de wereld van het internet. Toch is het in de eerste plaats eten.

Het is de maand van de lege portemonnees, dat weten ze in de voedingswinkels. Laten we het jaar beginnen met eenvoudige dingen, zoals spam.

In de jaren 1970 keken zaten we thuis voor de buis en keken we met groeiende verbazing naar Monty Python’s Flying Circus. Mijn ouders vonden het eerst maar niets en wij kinderen kregen er kop noch staart aan. Maar het was wel grappig.

Zo was er de sketch over Spam. Een volks koppel wordt vanuit de lucht in een cafetaria neergelaten die vol zit met Vikings (probeer het vooral niet te begrijpen). De dienster leest hen voor uit de menukaart en alle gerechten blijken spam te bevatten, tot en met het gerecht “spam met spam, spam en spam’. Na dit laatste barsten de vikings in luidkeels zingen uit: “spam spam, spam spam....”. Wij hadden nog nooit van spam gehoord en wisten zelfs niet of het ook werkelijk bestond.

Maar de spam was in het leven geroepen. Even later begon het internet, met vroege e-mail en zo en al spoedig ook met ongevraagde commerciële boodschappen. Een boze deelnemer aan een discussiegroep zou op zo’n lomp contextloos bericht geantwoord hebben met ‘SPAM, SPAM, SPAM’ enzovoort. In de Monty Python sketch lijkt het er immers op dat de Vikings met hun... ‘gespam’ de conversatie tussen dienster en klanten willen overstemmen. Een nieuw term was geboren.

Het heeft lang geduurd voor ik voor het eerst spam tegenkwam in een winkel, het was in het buitenland. Ik kocht het en heb er nu ook nog altijd een blik van in huis, meer als icoon dan als voedsel. Want bijzonder lekker is het niet. Veel te zout, als je het mij vraagt.

Spam is een uitvinding van het Amerikaanse voedingsbedrijf Hormel uit Austin, Minnesota. Mijnheer Hormel richtte er in 1891 een slachthuis voor varkens op. Het bedrijf maakte steeds meer verfijnde producten. Hammen, koteletten en filets zijn makkelijk te verkopen, maar varkensschouder had veel minder aantrek. Hiervan werd dan een pseudo-ham gemaakt op basis van zeer fijn gemalen vlees en verder zout, suiker, nitraat en water. Het probleem met de varkensvoorpoot bestaat trouwens nog steeds, hoe vaak ziet u tussen de sneetjes gekookte hesp in de supermarkt geen ‘ontvette schouder’ liggen die zich onopvallend probeert voor te doen als een echte hesp? Zelfs de gevierde Serranohammen komen steeds vaker in kleine versies voor: het is een varkensvoorpoot vermomd als bil.

De merknaam Spam was een prachtvondst die goed op de tong ligt, zoals Terry Jones van Monty Python later goed zou illustreren. Het komt van ‘spiced ham’. Opmerkelijk hierbij is dat er noch kruiden (spices), noch hesp (ham) in het recept zitten. De consumentenversie in blik was klaar net voor de Tweede wereldoorlog. De huisvrouwen waren er nog niet echt klaar voor, maar de oorlog zorgde voor een snelle verspreiding. Hormel gooide een slordige 100 miljoen blikjes in de strijd voor gebruik door de manschappen van alle geallieerde legers.

Hiermee deed spam voor de Tweede Wereldoorlog wat ‘bully beef’ (later ‘corned beef’) in de Eerste had gedaan. Het was noodvoedsel, ruilmiddel om eten te krijgen bij de plaatselijke bevolking, er wordt zelfs beweerd dat er straten mee werden gerepareerd en bomschade aan muren hersteld. Het was eten, maar de manschappen vonden het niet lekker. Als je dan weet dat men er soms driemaal daags van geserveerd kreeg, kan je begrijpen dat de Hormel Company stapels haatbrieven te verwerken kreeg na 1945.
De opmars van spam leidde tot eigenaardige fenomenen. Na de Eerste Wereldoorlog ontstond hier in België al een zekere verering voor corned beef, zeker in West-Vlaanderen. Tot vandaag is dat daar nog altijd niet zomaar blikjesvoedsel.

Spam werd op dezelfde manier het lievelingsvoedsel van de Stille Zuidzee. De GI’s lieten het overal achter en de eilandbewoners (die nog geen ijskasten kenden) vonden dat uiteraard prachtig: voedsel dat jarenlang goed blijft in tropische omstandigheden! Vooral in Hawaii is ook vandaag Spam een soort plat national. Hawaïanen nemen er mee op picknick, gebruiken er voor ontbijt of als hoofdschotel en dat veel meer dan sardienen in blik of Weense worstjes. Spam is zo verweven met Hawaii dat politici zich laten fotograferen met een blik spam om te tonen dat ze echt ‘één van ons’ zijn op de eilanden.

Waar zijn de Amerikanen nog geweest? Korea, bijvoorbeeld. Met het Chinese Nieuwjaar geven ook de Koreanen cadeautjes aan vrienden en familie. Uitgezochte thees, dure dranken of vleeswaren behoren er tot de klassieke giften. En Spam! Het land heeft een eigen spamfabriek en is de grootste consument van het spul na de Verenigde Staten zelf. Dat heeft weer alles te maken met de Oorlog, ditmaal de Koreaanse. Na Wapenstilstand was spam zowat het enige vlees dat te verkrijgen was en het heeft levens gered.

Koreanen hebben er een affectie voor de blauwe blikken aan overgehouden en schenken ze met nieuwjaar aan elkaar, verpakt in sierlijke geschenkverpakking. Een soort gelukwens.
Hier is spam niet zomaar te vinden, behalve in sommige winkels voor expats. Zet eens een blikje op uw computer? Ziet er best hipster en nerdy uit. Smakelijk.