De nieuwe hipster drinkt geen alcohol

“Een jaar zonder alcohol en dan zien we,” kondigde Zwangere Guy afgelopen zomer op Couleur Café aan. Hij is niet de enige met die plannen. Steeds meer bekende en minder bekende Brusselaars proberen weg te blijven van alcohol. Dat ook brouwerijen vaker inzetten op alcoholvrije drankjes, helpt.

Ik weet niet wie de zwaarste zuipers zijn,” zegt Alex Deforce (38) als we hem vragen of hij geen moeilijk beroep heeft om te stoppen met alcohol. Deforce is barman bij Les Brasseurs, maar tegelijk ook dichter, dj, tekenaar. “Allemaal topcategorieën wat alcoholverbruik betreft,” zegt hij met een lachje.

Deforce benadrukt dat alcoholverbruik iets erg persoonlijks is. “Ik ken mensen die geweldige hoeveelheden alcohol verzetten en daar vreemd genoeg goed mee omgaan. Ik heb daar niets tegen. Ik ken echter ook veel mensen die er niet goed mee omgaan en ik was zo iemand. Door mijn levensstijl was de verleiding op een bepaald moment overal, niet enkel spreekwoordelijk. Als barman krijg je bovendien erg veel gratis drank.”
Maar deze week is Deforce al acht maanden en zeventien dagen alcoholvrij. “Bijna een zwangerschap,” grapt hij. De concrete aanleiding om te stoppen was een teveel aan deadlines. Deforce moest scherp staan en zag zichzelf niet raken waar hij wou als hij niet fris was.

“Ik dacht er eigenlijk al langer over na. In de zomer van 2021 was ik al een zestal weken gestopt. Toen waagde ik me om de tien dagen nog aan een drankje, maar dronk ik me meteen een black-out. Het ging erg snel verkeerd. De dag nadien wist ik niets meer. Ik denk dat ik het beu was om het gevoel te hebben om grip te verliezen. Daar kwamen nog paniekaanvallen bij. Ik wilde mijn verantwoordelijkheid opnemen. Achteraf zeggen dat ik het niet was omdat ik dronken was, is niet eerlijk.”

Wetenschap

Zwangere Guy en Alex Deforce zijn niet de enigen die hun alcoholverbruik een halt toeroepen. De meeste westerse landen merken de laatste jaren een daling in het alcoholgebruik van jongeren. Cijfers van het Vlaams Expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) bewijzen dat er steeds minder gedronken wordt. Tegenover 2009 daalde de totale gemiddelde consumptie van pure alcohol in België met 9 procent. In 2020 dronk 22 procent van de Vlamingen geen alcohol: een stijging van 6 procent ten opzichte van 2013.

“Vooral het dagelijkse drinken gaat eruit,” zegt Katleen Peleman, directeur van het VAD. “Het is bovendien een evolutie die we het sterkst zien bij jongeren, ik heb het dan over de twintigers en jonge dertigers. Die generaties zijn bewuster bezig met hun gezondheid en met de mentale impact van bepaalde acties. Intuïtief voelen we bovendien aan dat steeds meer mensen aankondigen te stoppen en er ook mee naar buiten komen. Het taboe verdwijnt stilletjes aan. Het gaat vaak om mensen met wat aanzien, zoals Zwangere Guy, en dat inspireert anderen dan weer.”

“De trend lijkt hand in hand te gaan met het wetenschappelijk onderzoek,” zegt medisch socioloog Guido Van Hal (Universiteit Antwerpen). “Vroeger werd gezegd dat een glaasje rode wijn per dag goed was tegen hart- en vaatziekten. Nu zien we vaker wetenschappelijke evidentie dat zelfs matig alcoholverbruik schadelijk kan zijn.”

“Het lijkt dezelfde kant op te gaan als roken, waarbij één sigaret ook schadelijk is. Vijftien jaar geleden vonden we het nog normaal dat er gerookt werd op café, maar vandaag is er veel meer aandacht voor gezond leven. Er zijn ook meer massacampagnes, zoals Tournée Minérale. En er zijn de drankenproducenten die op de trend springen met de 0.0-bieren. We hebben veel meer opties om alcoholvrij door het leven te gaan.”

Kombucha

Het is een beetje het verhaal van de kip of het ei. Zijn het de brouwerijen die reageren op een trend die zij zien, of kiezen meer mensen voor een alcoholvrije avond precies omdat ze waardevolle, alcoholvrije alternatieven aangeboden krijgen? Vast staat dat beide tendensen elkaar versterken.

De alcoholvrije markt heeft immers steeds meer te bieden. Behalve de eerder traditionele vervangers zoals bier en wijn waar de alcohol werd uitgehaald, komen altijd meer nieuwe dranken op de markt. Het gaat dan om bijvoorbeeld gefermenteerde dranken, kombucha of speciale vruchtensappen. Het belangrijkste is dat het drankje meer is dan simpelweg een product waar geen alcohol in zit.

“Het moet gaan om drankjes die gecreëerd zijn voor volwassenen,” zegt Grégoire Berthon (43), die vijf jaar geleden mee aan de wieg stond van brouwerij L'Annexe in Sint-Gillis. “Initieel focusten we vooral op bieren, maar gaandeweg zijn we steeds meer alcoholvrije alternatieven beginnen te produceren: intussen zitten we ongeveer aan een 50/50-verhouding. Het gaat bijvoorbeeld om gefermenteerde limonades met de smaak van vlierbloesem, bosbes, gember of kweepeer. Het zijn dranken met karakter, geen zoetigheden voor kinderen.”

Zelf heeft Berthon niet de indruk dat er meer mensen zijn die geheelonthouder worden, maar wel dat meer mensen simpelweg minder drinken. “Ze gaan bijvoorbeeld voor een glaasje wijn, gevolgd door iets anders. Daarom denk ik dat deze nieuwe, alcoholvrije dranken niet zullen concurreren met alcohol, maar wel met bijvoorbeeld Coca-Cola. Mensen ontdekken graag en willen kwalitatievere opties.”

Alex Deforce houdt intussen het label bij van elk alcoholvrij biertje dat hij test. “Ik kan er echter niet te veel van drinken, ze liggen sneller op de maag. Niet elke bartraditie kan je kopiëren naar een 0.0-versie. In het begin probeerde ik met mijn alcoholvrije varianten hetzelfde tempo als de bierdrinkers bij te houden, maar dat heeft geen zin. Toch helpen die alcoholvrije alternatieven zeker in het begin omdat je je routines kan behouden. Ik spreek natuurlijk vanuit het perspectief van iemand die nog dagelijks op café gaat. Via die nieuwe drankjes hoef je niet meteen je sociale leven weg te gooien.”

Populaire paters

Ook de Brusselse cafés zien het een en het ander bewegen. Panagiotis Luca Oikonomidis, de uitbater van café Lord Byron in de Kartuizersstraat, ziet vooral dat het aantal gevallen van alcoholmisbruik daalt. En dat er in het algemeen minder gedronken wordt. “Wie vroeger vier keer per week op café ging, doet dat nu nog slechts twee keer en last zelfs een keer een alcoholvrije avond in,” zegt Oikonomidis. “Die trend is toch al vier of vijf jaar bezig. Ik merk dat door de komst van alcoholvrije bieren een aantal mensen toch de klik heeft gemaakt.”

Zorgen maakt de uitbater van Lord Byron zich daar niet om, integendeel. “De horeca verandert dagelijks, dat is nu eenmaal zo, maar in onze bourgondische cultuur denk ik niet dat mensen plots zullen stoppen met op restaurant of café te gaan. Hun keuzes worden gewoon anders. In plaats van twaalf slechte alcoholconsumpties gaan ze voor drie kwaliteitsvolle, bijvoorbeeld drie Indian Pale Ales (IPA's) in plaats van twaalf Jupilers. Je zal dezelfde hoeveelheid alcohol binnen hebben, maar je zal je wel beter voelen.”

Ook op de trend waarbij minder alcohol geconsumeerd wordt, zet café Lord Byron handig in. “Ik heb vier of vijf alternatieven en ik ga ermee om alsof het echt bier is,” aldus Oikonomidis. “Van traditioneel bier hou ik bijvoorbeeld zowel drie bruine, drie bittere en drie blonde varianten in mijn kelder. Met het alcoholvrije bier doe ik hetzelfde: een meer bittere variant, een minder bittere variant en een drankje dat niet echt alcoholvrij bier is, maar eerder bijvoorbeeld een vlierbloesemdrankje.”

Ook Jorn Peeters, mede-eigenaar van Les Brasseurs, ziet de trend en speelt erop in. “In de Angelsaksische landen zien we zelfs al alcoholvrije wijnen en spirits: dat is iets wat je bij ons doorgaans nog niet ziet. De kelder van een café is altijd te klein voor wat je wil aanbieden, maar we gaan graag mee in die trend. Zo bieden we al wat leukere softdrinks aan, is het theeaanbod verdriedubbeld en hebben we nu ook drie alcoholvrije bieren. Op dit moment zijn er naar mijn mening nog niet voldoende alcoholvrije alternatieven. Een trappist ben ik in die versie bijvoorbeeld nog niet tegengekomen. Als de paters zich daarop zouden smijten, zouden ze populair worden.”

Bruine kroeg

Voor BRUZZ-radiopresentator Robbe Petitjean (29) zijn de Brusselse cafés een grote steun geweest in de beslissing alcoholvrij door het leven te gaan. Petitjean stopte exact drie jaar en negen maanden geleden volledig met de consumptie van alcohol. “Bepaalde cafés hebben me echt geholpen door er niet onnozel over te doen. Ik had twee redenen om te stoppen. Een drietal jaar na mijn studententijd merkte ik dat ik nog steeds aan hetzelfde ritme aan het drinken was. Je wil presteren in het leven, maar die alcohol houdt je enigszins tegen. Dan is er een moment gekomen waarop ik zo dronken was dat ik er spijt van had. Toen ben ik gestopt.”

“In het begin heb ik moeten leren omgaan met de zee van tijd die je plots hebt, maar na verloop van tijd merk je dat je ook op zaterdagochtend leuke dingen kan doen. In het begin dronk ik veel alcoholvrij bier, maar het enige gevolg is dat je vaak naar de wc moet. Nu drink ik steeds meer bruiswater. Intussen denk ik er zo goed als nooit meer aan. Ik merk dat op café gaan vooral een sociaal gebeuren is, het maakt niet uit wat je drinkt. Vanaf het punt dat ik er echt mee wou stoppen, is dat proces eigenlijk makkelijk verlopen. Af en toe reageren mensen negatief, zoals iemand die me meldde dat ik toffer was toen ik nog dronk. Maar de meeste mensen reageren positief. Ik denk dat veel vrienden misschien wisten dat alcohol niet zo goed paste bij me, maar dat is me nooit gemeld. Ik heb dat zelf moeten uitzoeken.”

Petitjean merkte de trend op toen hij zelf wou stoppen met drinken. “Er is een algemene trend waarbij mensen meer bezig zijn met gezondheid. Het ene versterkt het andere. Door te stoppen met drinken, rook ik inmiddels niet meer. En ga ik evenmin om drie uur 's nachts nog een pita halen. Zonder alcohol maak je gezondere keuzes.”

Ook voor Alex Deforce helpt het om de focus te verleggen naar sport. “Ik vervang drinken niet door roken of zo, wat de realiteit soms nogal hard en rauw maakt. Sporten helpt in dat geval. Het moeilijkste voor mij is dat de tijd soms lang lijkt te duren. Als je drinkt, ben je – voor je het goed beseft – vijf uur later. Als je nuchter bent, duurt elke seconde een seconde en dat moet je leren aanvaarden. Ik ken mensen die gestopt zijn en nu op zoek zijn naar een nieuwe hobby. Tooghangen blijft voor mij een mooie hobby, maar het mag niet destructief worden.”

Deforce kijkt nieuwsgierig naar wat de toekomst zal brengen. “Ik merk dat er meer en meer mensen zijn die me willen spreken omdat ze zelf ook willen stoppen. De wereld is veranderd en het machogedrag waaraan alcohol gelinkt wordt, wordt steeds minder aanvaard. Mogelijk worden alcoholvrije alternatieven verder uitgebouwd. Als we nu aan een alcoholvrij café denken, denken we aan een thee- of koffiehuis. Misschien bestaan er mogelijkheden tussenin: een bruine kroeg voor alcoholvrije varianten bijvoorbeeld. Ik zie het nog niet meteen gebeuren, maar wie weet.”