Stromae: in het multiversum van de maestro

Met zijn nieuwe album Multitude onderstreept Stromae zijn meervoudige meesterschap. Een duik in het multiversum van de maestro aan de hand van vijf avatars.

BÂTARD
Vorige week postte Stromae een clipje op Instagram waarin hij een stapeltje vinylexemplaren van zijn nieuwe album Multitude van een paraafje voorziet. Wanneer de camera uitzoomt, verschijnt er langzaam een legertje signerende Stromae-klonen. Zijn er meerdere Stromaes?

“Ni l’un ni l’autre, je suis, j’étais et resterai moi,” zong Stromae negen jaar geleden treffend in ‘Bâtard’, een van de minder bekende songs op Racine carrée, de plaat die van hem een absolute superster maakte. “Ni l’un, ni l’autre, bâtard, tu es, tu l’étais, et tu le restes!” Stromae is niet het ene, noch het andere, hij is een ‘tussensoort’, een unieke creatuur met een eigen universum zoals elke grote popster, van Prince tot Beyoncé. Zichzelf én een enigma, spiegel én masker, dandy én street kid, mannelijk én vrouwelijk, chansonnier én popzanger, chroniqueur én humorist, larger than life én voeten op de grond, strak geregisseerd maar toch spontaan. Het is de sleutel tot zijn aantrekkingskracht, het maakt hem even aangrijpend als ongrijpbaar.

Vanwaaruit is die veelheid gegroeid? Paul Van Haver, zoals de intussen 36-jarige popster echt heet, groeide samen met zijn zus en vier broers op in Laken in een culturele split tussen het Brussel van zijn Vlaamse moeder Miranda Van Haver en het Rwanda van zijn goeddeels afwezige vader, Pierre Rutare. In 1994 werd zijn vader vermoord tijdens de genocide in Rwanda. Het verhaal van zijn ontbrekende, niet van gebreken verstoken vader, vertelde Stromae in het hartverscheurende ‘Papaoutai’.

“Tout le monde sait comment on fait des bébés,” klonk het. “Mais personne ne sait comment on fait des papas.” In 2018 werd hij zelf vader, een sleutelmoment in zijn leven. “J’t’ai donné la vie, toi t’as sauvé la mienne,” zingt hij daarover op Multitude. Zijn zoon maakte van hem een andere mens, vertelt hij in interviews. Hij gaf hem het leven dat hij daarvoor zo gemist had, het gebrek aan structuur van de jonge nachtbraker wiens werkethiek hem uiteindelijk van de rails zou doen rijden.

BREL
“Tu verras, c’est qu’du bonheur / Tu verras, c’est d’la joie,” vat Stromae de geneugte van het vaderschap met een grijns samen in het nieuwe ‘C’est que du bonheur’. “Y a les couches et les odeurs / Y a les vomis, les cacas et puis tout l’reste.” Met zijn zwiepende elektronica en wufte melodieën ogen Stromaes liedjes bedrieglijk luchtig. Maar de vertelsels die hij terloops en vaak met een kwinkslag de wereld in stuurt, zijn dat niet. Ze maken van Stromae tegelijk een popvernieuwer én een klassieke verhalenverteller in de aard van, daar hebt u ‘m, Jacques Brel.

De verwijzing naar de Brusselse chansonnier achtervolgt Stromae vanaf zijn eerste stapjes in de spotlights. Zijn rijzige fysiek, de grote gebaren op de scène, de rollende ‘r’, de mix van het excentrieke en het authentieke stuwen de vergelijking, maar de parallel zit vooral in de universaliteit van hun verhalen en de manier waarop ze met een paar penseelstreken personages tot leven weken. Zoals Brel een acteur is van zijn eigen personages, zo speelt ook Stromae een rol. “Het publiek houdt van je plaat,” vertelde hij na de release van Racine carrée in een interview met de VRT. “Als je gaat denken dat ze van jou houden, van je persoonlijkheid, dan word je een beetje gek. Dan ga je je superieur voelen, beter dan de rest. Ik ben daar bang voor, dus bescherm ik mezelf.”

Stromae zingt over zichzelf, maar geeft weinig prijs. “Mijn muziek is geen directe weerspiegeling van wie ik ben,” zei hij een paar weken terug in Focus Knack. “Het is een verhaaltje dat ik wil vertellen, met een begin, een einde, een climax.” De verhalenverteller outte zich op Racine carrée in volle glorie. ‘Formidable’, waarin hij niet zijn ex maar zichzelf door de mangel haalt, ontpopte zich tot lijflied van elke treurwilg met een gebroken hart. In ‘Quand c’est’, een woordspelletje met het Franse cancer, greep hij de borstkanker van zijn moeder en de longkanker van zijn vader aan voor een onthutsend lied over kanker. Het nummer was niet autobiografisch, maar iedereen voelde wel de pijn.

‘Quand c’est’ was ook een van de oudere nummers die Stromae opviste tijdens zijn comebackconcert in Paleis 12 vorige week. Nog meer dan vroeger schetst hij op Multitude levens die net zo goed een spiegel zijn van hem als van ons. De kleine man die groots droomt in ‘Riez’, de harde werkers in de achterzak van de maatschappij in ‘Santé’. De sleur die op de loer ligt in de relatie van een koppel dat al lang samen is in ‘La solassitude’. De een vrouwenjager in ‘Mon amour’ die gespeeld berouwvol zijn wederhelft alsnog voor zich probeert te winnen. Het is Brel op een (cumbia)beat.

MOSAERT
Toen Stromae zich na zijn slopende wereldtournee en zijn gezondheidsproblemen zeven jaar geleden uit de muziek terugtrok, legde hij zich toe op Mosaert, het bedrijfje dat hij samen met zijn broer Luc Junior Tam in 2009 in het leven had geroepen. Mosaert had tot dan zijn muziek uitgegeven, maar het werd nu ook een mode­label, met dank aan zijn voormalige styliste Coralie Barbier, met wie hij in 2015 trouwde, en een creatief laboratorium waar hij clips bedacht voor onder meer Dua Lipa en Billie Eilish. Een toevluchtsoord terwijl hij de demonen uit zijn hoofd probeerde te bannen.

Stromae, die ooit nog film studeerde, toonde zich vanaf het begin visueel visionair. Zijn geveinsde dronkenschap in de clip van ‘Formidable’, waarmee hij de draak stak met cameragretige lui die zijn privacy schonden. Zijn mix van man en vrouw, à la Bowie, in ‘Tous les mêmes’. De kleurrijke outfits met de nerdy strikjes, Escher-achtige patronen en Afrikaanse uitbundigheid, waaruit hij geen gemakzuchtige merchandise distilleerde, maar een ecologisch en ethisch verantwoorde kledinglijn. Noem het visie met een boodschap. Terwijl hij liet uitschijnen dat hij misschien nooit meer muziek zou maken, kleedde hij de lancering van de vijfde kledingcapsule van Mosaert in met ‘Défiler’: “On essaye de filer droit / Et on n’peut pas rembobiner,” zong hij, “Tout ces nœuds dans nos vies / Si on pouvait les dénouer.” Bij Stromae is het nooit het ene óf het andere, het is allemaal door elkaar geweven.

Zijn visuele vernuft benadrukt Stromae vandaag opnieuw met Multitude. De dotjes in zijn haar en zijn flamenco-achtige hemdje zijn nu al even iconisch als de gepoederde pruik van Mozart. En dan is er zijn veelbesproken passage in een nieuwsuitzending op TF1, waarin hij na een vraag over zijn eenzaamheid en hoe de muziek hem daarvan bevrijdde, plots zijn nieuwe single ‘L’enfer’ begon te zingen. Hoe geregisseerd die actie ook was, Stromae weet als geen ander hoe hij via een beeldmedium impact kan genereren.

In Paleis 12 vorige week introduceerde Stromae ook zijn geanimeerde avatar. Die werd gemaakt door Nwave, de Brusselse animatie­studio die de voorbije jaren indruk maakte met 3D-animatiefilms als Sammy en Robinson Crusoe. Een cartooneske Stromae die ontwapent en charmeert, die jong en oud aanspreekt. Diezelfde Stromae heeft wellicht vooral ook gezien hoe rappers als Travis Scott en Lil Nas X tijdens de pandemie in games als Fortnite en Roblox miljoenen fans bereikten met hun digitale avatars. Nwave plaveide alvast het pad.

WERELDSTER
Toen Stromae zich begin jaren 2000 een weg naar het podium baande, deed hij dat als rapper. Eerst nog als Opmaestro, daarna met de groep Suspicion. Nadat hij voor zijn 23e verjaardag een ticket krijgt voor een concert van De Jeugd van Tegenwoordig, zoekt hij zijn heil meer in elektronica. Zijn drang om verhalen te vertellen, duwt hem richting chanson. Zijn liefde voor new beat en eurodance sleuren hem de dansvloer op. De kitscherige dancepop die hij in 2009 etaleert op zijn debuut, Cheese, oogt euforisch en tegelijk triest. ‘Alors on danse’, zijn doorbraakhit, is een floor filler met tranen in de ogen.

Zijn hybride maakt indruk. ‘Alors on danse’ landt op 1 in negentien landen, Kanye West waagt zich aan een remix. De vrees om als onehitwonder te eindigen, pusht Stromae nog harder om iets te creëren wat de wereld nog nooit heeft gehoord. Dat wordt Racine carrée, een album waarop hij de schetterende botsauto-­elektronica vermengt met zijn liefde voor Cubaanse son, Congolese rumba, Brel en Cesária Évora.

De formule werkt, het levert hem hits en wereldroem op. Racine carrée is in 2013 en 2014 het best verkochte album in Frankrijk. Verrassender nog is hoe Stromae als Franstalige exoot ook voet aan wal krijgt in de VS. Hij verkoopt het iconische Madison Square Garden in New York uit en treedt aan op het al even legendarische Coachella. Op dat festival zal hij dit jaar zijn Amerikaanse avontuur weer aanzwengelen, nadat hij eind vorig jaar met zijn passage bij de hyperpopulaire talkshowhost Jimmy Fallon al even mocht aftasten of ze hem ginds nog lusten.

Stromae is de man van de cross-over, tussen elektronica en chanson, tussen de Franstalige en de Engelstalige muziekwereld, tussen het Westen en de rest van de wereld. Op Multitude zet hij dat nog sterker in de verf door zijn liefde voor stijlvermenging door te drijven. Naast de elektronische pulsen plaatst hij muzikale elementen uit de wijde wereld. Dingen die hij leerde kennen op de vele reizen die hij maakte met zijn moeder, en tijdens wijkfeesten in Brussel.

Ninetieshouse legt het aan met Braziliaanse bailefunk, Frans chanson met Colombiaanse cumbia, liefst van al in één song. Minder dan vroeger tovert Stromae met zijn laptop. De erhu, een Chinese viool, of de charango, een Boliviaans gitaartje: ze worden allemaal door mensen van vlees en bloed ingespeeld. Liever samenwerken met het Belgian National Orchestra dan een hippe producer of een feature van een buitenlandse ster. Het is een typische, slimme Stromae-­filosofie: hij kan maar de wereld veroveren als hij die wereld in zijn muziek betrekt.

L'INVAINCU
“Tant qu’j’suis en vie, j’suis invaincu”: het was een glorieus moment toen Stromae in Paleis 12 zijn concert aftrapte met ‘Invaincu’, het openingsnummer van Multitude. Een wederopstanding die je haren deed rechtstaan, omdat je wist: Paul Van Haver heeft diep gezeten. De malariamedicijnen die hij nam tijdens zijn Afrikaanse tournee in 2015, die hem ook langs het Rwanda van zijn vader voerde, zadelden hem op met angstaanvallen. Ze triggerden op hun beurt een burn-out na zijn onwaarschijnlijke tourschema van de jaren ervoor. Een depressie volgde.

De “putain de maladie”, zoals Stromae zijn ziekte omschrijft, hield hem uiteindelijk zeven jaar van de podia weg. De details houdt hij voor zich, maar op Multitude laat Stromae het schild dat hij vroeger rond zich op trok deels zakken. In ‘L’enfer’ knijpt hij met tekstregels als “J’ai parfois eu des pensées suicidaires et j’en suis peu fier” en “On croit parfois que c’est la seule manière de les faire taire” je keel dicht.

Nog steeds geeft hij niet helemaal weg wat er écht in zijn hoofd omgaat, maar het diepe dal waar hij is doorgegaan heeft hem geleerd dat hij kwetsbaar mag zijn, omdat hij weet: “J’suis pas tout seul à être seul.” In het gitzwart ziet hij ook licht. “C’est mon droit d’être déprimé dans mon fauteuil,” zingt hij met een knipoog in ‘Mauvaise journée’, een nummer dat meteen een tegenwicht krijgt in het triomfantelijke ‘Bonne journée’.

In Paleis 12 omringde Stromae zich met robotarmen die met schermen jongleerden, een digitale avatar en een mechanische hond, maar op Multitude toont hij zich vooral een mens van vlees en bloed. Het leven dat hij kwijtspeelde tijdens zijn onwaarschijnlijke succesjaren heeft hij terug. Vandaag is Stromae nog meer dan vroeger de meervoudige meester, van zijn muziek én van zijn eigen leven. Multitude is de plaat van de overwinning, van het leven, van het geluk. Of zoals hij het zingt in ‘Bonne journée: “Le bonheur est bien la seule chose / Qui quand on la partage se multiplie.”

STROMAE
Multitude verschijnt op 4/3 (Universal)
15, 16 & 17/3, 1, 2 & 3/6/2023, Paleis 12, www.paleis12.com